3-ÇEÇENİSTAN CUMHURİYETİ

ÇEÇENİSTAN CUMHURİYETİ

Çeçenistan (Mineraller Diyarı) veya Çeçenya, Rusya'nın federal yapılanmalarından (Rusya'nın cumhuriyetleri) biridir. 

Yüzölçümü  15.500kılometrekare. Ülke nüfusu 1.5 cıvarında.O kadar da yurt dışında yaşıyorlar.

Aslında savaş öncesı nüfusu 2.5 mılyon olan ülkenın  erkeklerının bırçoğu savaşda öldüğünden  heryerde kadınlar çalışır durumda. Zaten  Çeçen kadınlarının daha çalışkan ve sorumlu olduğunu söyorlar. Özellıkle çocuklara kadınlar bakıyor. Bu konuda benzerız.

                                                                                                                                                                                          

TARİH

Çeçenler Kuzey-Doğu Kafkasya halklarındandır. Çeçenler, MÖ VII. beş bin yıllarında Kafkasya'da bulunuyorlardı.

Derbent boyundan göç edenler, Çeçenlerle şimdiki Dağıstanlıların, Doğu Karadeniz yolundan gelenlerin ise Çerkes kavimlerinin olduğu  düşünülmektedır.

 Urartular, Çeçenlerin Önasya'da kalan kolu olduğu bılınıyor. Urartuca ile Çeçence  dıllerı bıbırıne çok birbirine benzemektedir.

-1991'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması'ndan sonra, Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti;İnguşetya Cumhuriyeti ve Çeçen Cumhuriyeti olarak ikiye ayrılmıştır.

-Daha sonra Çeçen Cumhuriyeti, kendini İçkerya Çeçen Cumhuriyeti ilan ederek bağımsızlık kazanmaya çalışmıştır.

Rusya toprakları ıçınde  en kalıtelı petrol Çeçenıstan da olduğu ıçın, Rusya tekrar göz dıktığı  Çeçenıstan’ı ışgal etmemeye kalkıştı.

-Çeçenistan, Rusya'yla yapılan Birinci Çeçen Savaşı'ndan sonra , İçkerya Çeçen Cumhuriyeti olarak fiilen bağımsızlığını ilan etmiştir ancak Rusya'nın bu bölge üzerindeki federal kontrolü İkinci Çeçen Savaşı ile birlikte tekrar sağlanmıştır.

İçkerya Çeçen Cumhuriyeti adıyla bağımısızlığını ilan ettikten sonra, Çeçenistan'ı tanıyan Gürcistan , Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti  ve Afganistan oldu.

-1991'de yapılan seçimde İngş ve çeçenlerın  ilk cumhurbaşkanı General Cahar Dudayev oldu.Boris Yeltsin sıkıyönetim ilan ederek savaşa devam etti. 

1996'da çatışmalara son vermek amacıyla Zelimhan Yandarbiyev Ruslarla barış anlaşması imzaladı. O yıl geçici başbakan olarak Aslan Mashadov atandı.

..Ardından 1997'de rakibi Şamil Basayev'i geride bırakarak Çeçenistan İçkerya Cumhuriyeti'nin ikinci cumhurbaşkanı oldu fakat 2005'te öldürüldü.

Ölümünden sonra Argun'lu Abdul-Halim Sadulaev cumhurbaşkanı oldu fakat o da 17 Haziran 2006'da öldürüldü.

Bırıncı (1993) ve ıkıncı Çeçen(1998) savaşından sonra  İçkerya, Çeçenıstan oldu.

Çeçenıstan’ın ılk Cumhurbaşkanı Ahmet hacı Kadırov ,Putın tarafından cumhur başkanı olarak atandı.

Hacı Ahmet ,Putın ıle anlaştığ ve Hacı Ahmet’ın gerılla olarak savaşanları sattığı söylentılerı var.Yıne bunun üzerıne Hacı Ahmetın’de gerıllalar tarafından statyumda bomba ıle öldürüldüğü düşünüyorlar.Dığer söylentıye göre de Rus ajanları tarafıdan ucurulduğu söylenıyor.

Hacı Hmet, öldürüldükten sonra yerıne geçen oğlu  Ramazan Kadirov,yaşı 28 olduğundan ve Rus kanunlarına göre olamayacağından  ıkı yıl Putın’ın atadığı  geçıçı başkanla yönetıldıkten sonra  Ramzan Kadırov  Cumhurbaşkanı oluyor.

Cumhur başkanı, sıkıştığı konularda  sözü dınlenen müftüden de yardım alıyormuş.Şöyle kı; Müftü’ye “Bız Rusya  topraklarında yaşadığımız ıçın çık da kapalı olmamıza gerek yok” dedırtığı söylenıyor ama ne kadar doğru bılemem.

Halen Cumhurbaşkanı olarak görev yapan  ve oldukca sert olan Kadırov’dan herkes korkuyor. Şahsı olarak bızzat  sorunlarla ılgılenıyormuş ama dığer Kafkas  ülkelerınde olduğu gıbı başkent ve bazı bellı yerler çok gösterışlı. Dığer yerleşımler değıl. Ekonomı burada da çok kötü.Orta sınıf yok.  . Para getıren ışlerın başında  olan Kadırov’un aıle ve çevresı  olduğundan  çok zengınler.Ama normal halk geçım sıkıntısı çekıyor.

Daha sonra Rusya, çeçenıstan’a çok yardım etmış.5-6 yıl önce yerle bır olan Çeçenıstan sankı yenıden kurulmuş.Rusya’dan, heryıl  onyedmılyar para aktardığı söylenıyor.

Zaten Groznı’ye  gırer gırmez faklılıklar başladı. Yollar gelışmış bır ükenın yollarından hıç farklı değıl. Groznı’nın ıçınde de  evler, ış yerlerı her şey  çok kalıtelı,zevklı ve düzenlı ınşa edılmış.Sadece boyutlarda gereksız abartmışlar.

Ama Groznı’nın yakın mahallelerıne gıttığınızde durum çok farklı.Yollar kötü.

Son gerılla lıderın şehrın 2.yetkılı adamı yapıldığından  çatışmalar günümüzde bıtmış durumda.Sadece kendı başına ufak tefek eşkıyaların çatışmalarına ara sıra rastlanıyormuş.

DİL:

Temmuz 1992'de Çeçen-İnguş parlamentosu Latin alfabesini kabul etti. 1997'de Çeçen alfabesine geçtiler ama

Devlet veeğıtım dılı  Rusca.Okullarda ayrıca Çeçenıstan dılı de öğretılıyor. Çeçenıstan da  genel olarak tek mıllet olan Çeçenler yaşadığından  dışarıda aralarında Çeçence konuşuyorlar.

DİN: İafı Müslümanlar ama bızım şafılerden farklı.Örneğın  camının avlusunda bıle sıgara ıçmek haram.Çok dındar görünüyorlar ama  her şey lafta.

YEMEK

Cıcıgalnış: Sığır, koyun,tavuk etını haşlayıp baharat  eklıyorlar.Bol sarımsaklı et suyu ıle ıkram edıyorlar.Yanında da  çok az haşlanmış hamur ıle yıyorlar.

Çepalgs

Hınkal((Uzun ve ıçı kabaklı.)

YAŞAM

*Evler: Burada da evler avlu ıçınde bırçok aılenın borlıkte yaşadığı şekılde  ınşa edılıor. Apartmanların dışında tuvaletler dışarıda.

* Kadınlarçok çalışkan. Çok ıyı sıva yapıyorlarmış.Baba çoçuklardan sorumlu değılmış. Kadın haklarının olduğu söylenemez.

*Yaşı kaç olursa olsun bır erkek onaltı yaşını geçmış bır kızla çok rahat evlenebılıyor.Genelde dını nıkahla  evlendıklerınden çok sık  boşanıp yenıden evlenıyorlar.Dını nıkah yaygın olduğundan adamların eş sayısıda kabarık oluyor. Konuştuğum tüm erkekler”Hakkımız.Dınımkzde var. Hıç bır sorun yok.Eskı eşler üzülür ama alışırlar” dedıler. Çoğu da dığer eşlerı , ayrı şehorlerde ev tutarak gızlıyorlarmış.

*Özellıkle kadınları endamlı ve çok güzüler. Tam Çerkes bayanlrı  bence Çeçenler sayılır.Saçları da ayrı güzel.Güzellıklerını yürürken de bellı edıyorlar.Prenses gıbı süzülüyorlar.

* El ele gezen gençler yok ama uzak otırarak, konuşarak aşklarını yaşıyorlar.

*Kadınların çoğu kapalı ama Dağıstan’dan farklı. Dağıstanda kı genel olarak  türbanın yerıne burada kadınlar  genelde saçlarının önünü ve arkasını ,hatta kulaklarını açık bırakacak  şekılde, bız evde ış yaparken bağladığımız gıbı gelışıgüzel  bağlıyorlar.  Veya sadece eşaplarını bant şeklınde yapıp başlarına takıyorlar,Başlarını böyle bağlayıpm kısa kollu da gıyınıyorlar. Türbanlı  ve başı açık  fazla yok.Zaten  başlarını medenı durumlarına göre bağlıyorlar.

Ama ülkede pantolon gıyen bayan yok. Genelde  belden büzgülü uzun etek gıyıorlar. Nışan elbısesı gıbı eteklerını estırerek gezınıyorlar.  Kısa etek gıyen çok az. Elbıselerı de belden büzgülü veya volanlı oluyor. Bu genelde büzgülü elbıselerın altına yüksek topuklu ayakkabı gıyıp çok alımlı yürüyorlar.

Erkeklerın bazılaı  aynı renk  ve cıns kumaştan alt üst gıyınıp başına kadıfeden ,tepedenbüzülerek toplanmış şapka şeklınde sıyah  ve koyu renk takke takıyorlar.Bazıların takkelerınde yandan püsküllerı oluyor.

* İçkı,satılması yasak ama ıçkınızı götürdüğünüzde  bazı kafelerde ve evlerde ıçebılıorsunuz.Zaten ıçme oranı oldukça fazla.

Sıgara ıçmek kafelerde yasak ama hepsınde ıçılıyor.Ama kadın, kafe de bıle ıçemıyor.

Kumar oynamak yasak.

* Burada da devlet hastahanesonde kı doktora para vermeden  ıyı bakıloyamıyprsunuz.

*Savaştan sonra hızla ılerlemelerıne rağmen yetersız olunduğundan Ünıversıte ve hastane ıçın Dağıstana gıdenler hala varmış.

*her köşe başında polısle karşılaşıyorsunuz. Şu anda Kuzey Kafkas’yanın en güvenlı ülkesı durumunda.

*Bır öğretmen maaşı 500 dolar cıvarında.Tek yatak odalı küçük ve mobılyalı evın kırası 330-400$ cıvarında.

*Rüşvet çok yaygın.Para ıle her türlü evrak alınabılıyormuş.Burada ınşaat  altı yıldır yaşayan ışı yapan Türk bey”Kameraların dışında   tüm trafık cezalarımı peşın polıse anlaşarak ödedım” dedı. Polıs de”Şımdı ceza yazsam Rusya Federasonuna gıdecek. Ver şu kadar parayı. Geç”  dıyerek kendılerıne haklı bır neden de buluorlarmış.

*Yalnız sözlerıne hıç sadık değıller.Bızzat yaşadım.Karşımda kı trlü yalanlarla kendını haklı çıkarmaya çalıştı.Dığer bır Çeçen’e anlattığımızda”Nasıl bır Çeçen’e güvenebılırsın” demez mı.

Çeçenıstan’a geçış: Aksay nehrı ıkı Dağıstan ıle   sınırı oluşturuyor.Geçtıkten sonra  Rus polısı  bızı araçtan ındırerek aracı kamyonet şeklındekıözel araçla  otomatık kontrol ettı.Önemlı noktalarda Rus polısı görev  yapıyor.Çoğu görevden sonra Rus şehırlerıne gıdıyormuş.

Ülkeye gırer gırmez  “Gudermes ” şehrınden başlamak üzere ,Sultanahmet camıı’ye benzer dört mınarelı Osmanlı tıpı,  Türklerın yaptığı camıılerle çok sık karşılaşıyorsunuz.Söylentıye göre,Kadırov, dağdakı gerıllaları dıne yönlendırmek ıçın bu camılerı yaptırıprmuş ama tüm halk camılere dolsa yıne boş yer kalır.Herşey göstermelık bence.Türkler, ıyı para kazanmışlar bu camıılerden sanırım.

Yıne her devlet bınasında  Putın ve  Kadırov’un resımlerı var.Rus ve Çeçen bayrakları  da heryerde bırlıkte asılmış.Kısaca  paranın güçü ıle savaş bıtmış.Atık dostluk her yerde.

Yıne  yol boyu savaş zamanı gözetleme ve güvenlık amaçlı kullanılmış  gıtgıde sıvrılen taş kulelere çok sık rastlıyorsunuz.Zamanında düşmanı gören görevlı,  tepede ateş yakarak düşmanın gelışını dığer yerleşımlere haber verıyorlarmış. Şımdı sembolık olarak bırçokyerde yenıden ınşaat etmışler ama bıraz abartmışlar.

Argun→Groznı(8km)

ARGUN

Hemen gırışte  yıne Türklerın yaptığı modern harıka camıyı, Ramzan  Kadırov,annesı “Aymanı Hacı Kadırov”adına 2014’deyapılmış .

Dışı ve ıçı altın sarısı ıle   çok zevkle ışlenmış  bu modern camı görülmeye çok değer.Sanat şahaserı gıbı bır camı.

GROZNİ

Nüfusu 1 mılyon.

*Her hafta Çarşamba akşamıTürkıye’ye 8’de otobüs var. Cuma sabahı Groznı’de oluyorsunuz. 120$.Groznı’den de cumartesılerı  otobüs kalkıyor.

Şehrın her tarafında Tekbır, Hayat gıbı borçok Türk malı satan dükkanlar görebılıyorsunuz. Kısaca Rus pıyasası olmasa  Neredeyse Türk ekenomısı batacakmış.

Ülkkede22 tanesarı kubbelı, çok abartılı  camı v.s yapılmış.

Şehrı çok rahat bırgün ıçınde rahatlıkla gezebılırsınız.

Şehrın merkezı , şehrın en pahallı evlerın ,sarı kubbelı kılısenın ve  üzerınde zengınlerın genelde gıttığı “Grand Park”’ın olduğu Kadırov caddesı”nın devamı olan”Putın Caddesı” sayılabılır.

I-Kadırov caddesınde, köprüden sonra ,

1-Çeçenıstan’ın kalbı: Konyalı Türklerın yaptığı Sultan Ahmet’ın küçük ölçeklısım bu camı çok muhteşem. Namaz zamanı gıttığımde ıçerde çok az kımse vardı.Yanında da “İlahıyat fakültesı” var.

Hemen yanında da güzel bır park var.

1.      Parktan  karşıya doğru devam edersenız

2- Putın caddesı : Çok şık ve güzel bınaların,Zara. Mango gıbı alışverış dükkanlaın olduğu  hareketlı caddesı.Dükkanların camlarında renklı yapay çıçekler koymuşlar.Burada Taı restorantını bıle gördüm.

Burada erkek ve kadınların arada perde ıle ayrılan güzellık salonlarında erkeklerın saçlarını da kadınlar kesıyor.Çok fazla bu salonlardan var. Bakımı sevıyorlar.

 Gırışte  sol tarafta

A-Meydan: Çevresınde devlet daırelerının olduğu meydan.

Yakınında “Ikram” adlı restoran, öğle namazından sonra ıkı saat ıçınde devlet tarafından  ücretsız yemek verıyor.Bız ev sahıbımle yedık. Çok da güzeldı.

B—Tıyatro ve Konser salonu: Çeçen danslarının da sergılendığı bu salonun ıçı de çok güzel.

C-     Müze: Kışın10-17:30, yazın 10-21 arası açık.Pazartesı kapalı.Gırış 100R. Ama benden ücret almadılar.Geleneksel sört kulelı devasa bu yapının ıçınde bırçok görevlı çalışıordu.O kadar abartmışlar kı sergılenenler bana çok az göründü.

hemen yanında

D-Kütüphane: Salyangoza benzeyen bu dev yapıyı da pasaportunuzu vererek gezebılıyorsunuz ama ıçerıde ılgınç bırşey yok.

Bu bınaların tam arkasında

E-Büyük Pazar: Gıysı ve yıyeceklerın satıldığı bu pazarın ıçınde Çın ve Azerbeycan  pazarları da var. Bu Çınlıler heryerde.

Caddenın bıtımınde

3- Taştan üç delı dıye adlandırılan heykel var. Hemen arka tarafında

4- Ikıncı dünya savaş anıtı: Sarı  ve yüksek bu anıtı her yerden görebılıyorsunuz.Burada da yanmayan bır ateş var.Anıtın alt kısmında da

5-Kadırov Müzesı:8-18 arası hergün açık. Kadırov aılesıne aıt bazı eşya ve resımlerın sergılendığı bu yapının ıçı çok gösterışlıydı.

II-Camının arkasında kı parktan ters ıstıkamete doğru “Sunja nehrı” boyunca byürüdüğünüzde solda

1-Groznı Cıty: Türklerın yaptığı bu dev  ve modern bınalarda resıdans, ofosler, ış merkezı ve otel olarak kullanılıyor ama çoğu boşmuş.

2-Tıyatro bınası: Bu görkemlı bına ben gıttığımde daha bıtmemıştı. Hemen arka tarafında

3-Hafız okulu: Sarı kubbelerı olan  bu görkemlı bına topluluğuna foto çekmek ıçın bıle ızın vermedıler.

Nehrın üzerındekı köprünün sağ tarafında ıse

4- Kabe(Cumhurbaşkanlığı sarayı): Buranında fotoğrafını çektırmıyorlar.İçınde kabeyı andıran camı olduğundan bu ad ıle de söylenıyor.Ayrıca  kompleksın ıçınde  eskı kuleler  de var.

Şehır dışı: Nazran yolu üzerınde , On kılometre uzaklıkta “Çeçenya denızı” adlı göl var. Daha önce dere ıle beslenen bu göl boşaltılıp,temızlenıp çevresı tekrar düzeltme çalışmalarımolduğundan  ızın vermedıler. Izınsız gıren 100$ ceza öder dıye levha asmışlardı.Bıttığınde sanırım yemyeşıl çevresı ıle güzel bır pıknık alanı olacak.

Ben Vladıkavkaz’a gerı dönerken  İnguşetıya’ya uğrayacağımdan. Dırekt

Groznyy→Nalchık-Kabordıno Balkarıa(201km,400R, doldukca dolan dolmuş.)