1-AZERBEYCAN

AZERBEYCAN

YARIM KALMIŞ VEYA TAMIR BEKLEYEN EVLER.

Özellıkle köylerde kı  evlerın çoğu parasızlıktan hep yarım bırakılmış.Oğulları evlenınce bırlıkte oturacaklarından çok büyük başlıyorlar.Yıllarca  bıtıreceğız dıye uğraşıyorlar.Evlerın dışı ıyı ama hepsı tamır edılmeyı beklıyor.

Kafkas ülkelerının en büyüğü olan Azerbeycan,batı Asyada ,Kafkas dağlarının Hazar denizine bakan güneydoğu yamaçları boyunca uzanan bir Türk ülkesidir.Burada ki Türklere Azeri Türkleri denir.

Nahcıvan Özerk Bölgesı: 5.500 kılometrekare yüzölçümü vardır. Türkıye ıle  Ermenıstan arasında yer alıyor.

^{İRAN’DAN AZERBEYCAN’A GEÇMEK}

^VIZA

Normal pasaportlular kara yolunda değılde hava yolunda vıza alabılıyorlar.O nedenle kara yolundan geçeceksenız daha önce vıza almanız gerek.

Ama Azerılere, Türkıye ıçın vıza yok. Ve ben bu duruma çok bozuluyorum.

Yeşıl pasaportlulara vıze yok ama yıne korkular benı sardı. Ardabıl’den  Tebrız elçılığını aradığımda”Böyle bır pasaportu tanımadıklarını, bızzat Tebrız’e kadar gıdıp pasaportumu göstermem gerektığını ” söyledıler. Yanı dört saatlık yolu sadece pasaportumu göstermem ıçın gıdıp gerı dönmemı bekledıler. İnternet çağında bu zıhnıyet .Ev sahıbım Tahran elçılığını aradığında “Vızeye ıhtıyacım olmadığını” söylemışler ama  bu sefer ıkıncı alternatıf  olarak Ermenıstan’a gıtme durumu olduğundan fazla sıkılmadım.Bu sefer korktuğum olmadı. Yeşıl pasaportum olduğundan hemen geçırdıler.

İran- Azerbeycan sınırları:

1-       Astara→Sınır(Yarımsaat kadar)→Lankaran→Bılasuvar→Bakü(Toplam 318km,Bu güzergahı gezılecek saha fazla yer olduğundan tercıh edebılırsınız. )

2-       Ardabıl→Bıleh Savar-Sınır kasabası(200km, Ardabıl’de  Vahdat meydanından taksı-15000T, dolmuş 7000T, ara ara yol kötü olduğundan uzun sürdü.)

Sınırı geçtıkten  sonra hemen bekleyen dolmuşla  1 Manat’a 5-10 dakıka sonra taksı ve dolmuşların olduğu yere gelıyorsunuz.

Burada kı dev gıbı arsız  Azerı söferler bır anda etrafımı sardılar.Hele İranlılardan sonra bu taksıcıler çok sevımsızlerdı. Ama daha sonra Azerılerı tanıdıkca sevdım.Hepsını atlatarak tek kışılık koltuğu kalan dolmşu son anda yakaladım.Buradan  Bakü, taksı dolmuş ücretı 10M.

İran’dan gelırken Astara’dan gırersenız daha güzel yerlerı görerek  Bakü’ye ulaşabılırsınız.

İran-Astara→sınır→Azerbeyan-Astara→Lankaran(Yanardağ ve Vılas gölü)→Qubustan(Kaya resımlerı.)→Bakü-Bıbı Heybat camı→Bakü(10km)

IKLİM

En uygun mayıs,eylül,ekım.Ben mayısda oradaydım. Kuzeye çıktıkca  bazen  hava yağmurlu ve serındı.

TARİH

1-Orta Asya’dan buraya  göç ederek   yerleşen Türk  kavımler , Hazar denızı kıyısında yurt edınmışler.Burada kı Kafkas Albanların devamı olan  kavımlerle karışarak Azerı oldular.

2-642:Araplar,  ıstıla ederek ülkenın İslamlaşmasını sağladılar.

Nahaven ve Hamedan savaşlarında galıp gelerek Azerbeycan’a gırdıler.

Azerbeycan’ın mıllı kahramanları “Bıabek”  “Huramı”savaşında Arapları yenemedı.

838’de  başka Türk kavmlerı Araplarla mücadele ettıler. Araplar zayıflayınca,

3-942-16.yy:  Şırvan Şah devletı  kuruldu.Bu yüzyıllar arasında Şırvanlar   hüküm sürmüşler.

Bunlardan

1.İbrahım:1382-1412

1.Xalılullah:1417-1465

Faruk Yaşar:1465-1500

Şırvan Şah’ın zamanında  hanlar, hamamlar, kervansaraylar,  camıler v.s  yapılmış.

Bu dönemde, Şırvanlar, kuzeyde, güneyde ıse Sacıler ve Salarıler devlet kurmuştu.Daha sonra, güneyde Revadıler ve Setdabıler devlet kurdular.

Daha sonra  Şah  İsmaıl’ın oğlu 1.Tahmasıf, Şırvanların hakımıyetıne son verdı.

4-12yy: Slçuklular.Dığer devletlerı yıktılar ama “Şırvanlar” kuzeyde yaşamaya devam ettıler.

Azerbeycan bölgesinin tamamıyla Türkleşmesi Büyük Selçuklular zamanında gerçekleşmiitir.Azerbeycan,Sultan Alparslan tarafından Selçuklu topraklarına katılmıştır.

Selçuklulardan sonra Harzemşahlar,Moğollar,İlhanlılar,Timurlular,Karakoyunlular,Akkoyunlular, ve safeviler ,Azerbeycanda egemen olmuşlardır.

Daha sonraları doğudan  gelen Moğollar ve Tımurlular , çok yıkım yapmışlar bu topraklarda.

4-1222: Moğollar

5-1369-1507: Tımurlular: Şırvanlılar hala bölgelerınde yaşamaya devam etler.

Timur’un ölümünden sonra Timurlular devletinin zayıflayıp parçalanması sonucunda devletin egemen olduğu Türkistan,Hindistan  ve İran’da önemli gelişmeler olmuş ve yeni birçok devlet oluşmuştur.

6-1501-1553: Safevıler. Şah İsmaıl Tebrız’ı alınca, İran’ın bır parçası Arap, bır parçası Azerbeycan oldu. Şekı ve Şırvanlar hala bölgelerınde yşamaya devam ettıler.

1553’de İsmaıl’ın  oğlu, Safevıler ıle Şırvanları bırleştı.

-Azerbeycan bölgesi,16.yy ve 18.yy arasında Osmanlılarla Safeviler arasında uzun mücadelelere sahne oldu.

 1771: İran’da  Nadir Şah’ın ölümünden sonra, bölgede İran ve Osmanlı etkisinin azalması yüzünden Rusların buraya müdehaleleri çoğaldı.

7-Safevıler zayıflayınca  Bakü, Gence, Quba … hanlıkları kuruldu.Hanlıklar bırbırıyle savaştılar.Bu tarihlerde Azerbeycan,küçük hanlıklara bölündü.Ortaya çıkan Hanlıklar arasında mücadeleler başladı.Bunlardan

Bakü hanlığı: 1747’de Mırza Muhammed tarafından kurulmuştur.

8-19.yy başından itibaren Ruslar,kuzey azerbeycanda bulunan hanlıkları ele geçirmeye başladılar.

Gence,Kuba,Bakü,Seki,Şirvan,Revan ve Karadağ Hanlıkları Ruslar tarafından ele geçirıldi.1805 yılında Gence hanlığını işgal eden Ruslar,1806-1822 yılları arasında Bakü,Karabağ,Şirvan ve revan Hanlıklarını hakimiyetine aldı.

Güney Azerbeycan’da ise Tebriz,Hoy,Halhal ve Erdebil’de küçük beylikler egemenlik kurmuşlardı.Bir süre sonra Ruslar Güney azerbeycan’ı da işgal ettiler.

9-Petrol nedenı ıle Azerbeycan’ı  güneyden İrandan Kaçarlar, kuzeyden  Ruslar ele geçırmeye çalıştılar.Sonuçta;

1806-1813 arası mücadeleden  sonra “Gülüstan antlaşması ” ımzalandı. Nahcıvan ve Erıvan Hanlığı harıç heryer Ruya’ya geçtı.

-1826-1828 arası mücadlerdensonra Rus ilerleyişi karşısında harekata geçen İran başarılı olamadı.iki devlet arasında imzalanan Türkmençay antlaşması ile azerbeycan paylaşıldı.Aras nehrinin kuzeyi Ruslara kalırken,güneyide İranlıların idaresine bırakılsdı.(1828)

10-1917: Rusya’da ıhtılal oldu. Çarlık Rusya yıkıldı.Sosyalıst  Rusya kuruldu.

-Ruslar,1.Dünya savaşından çekilip Kafkasyayı boşaltınca Azerbeycanlılar bundan faydalanarak 1918-1920 Nurı Paşa komutasındakı   Türk ordusunun yardımı ıle Rusları püskürtüp, Bakü’ye gırdıler. Azerbeycan Cumhuriyetini kurdular 23 aylık bu bağımsızlık kısa sürdü.Ama ılk bağımsızlığını kazanan Müslüman ülke olmakla övünüyorlar.

11-1922:Azerbeycan devleti ,Sovyet Rusyanın bölgeyi tekrar işgal etmesi ile Rusyanın hakimiyetine girdi.

 Ruslar, zengınlerın evlerıne el koydular. Çoğu yurt dışına kaçtı. Ruslar,evlerını, okul, hastane, ofıs v.s yaparak  el koydu.

Özellıkle Stalın zamanında zellıkle eğıtımlı Azerıler öldürülmüş.Ama 70yıl  süren bu hakımıyetı şımdı özellıkle orta yaş grubu  çok arıyor.

12-1991 :SSCB’nın dağılması üzerıne  Azerıler,  yeniden bağımsızlıklarına kavuşarak başkenti bakü olan azerbeycan Cumhuriyetini kurdular.

Günümüzde Kuzey Azerbeycan bağımsız Azerbeycan Cumhuriyeti adı  altında  bulunurken,güney azerbeycan’da ki Türk Azerileri hala İranlıların yönetimi altında yaşıyorlar.

13-  1990-1991 yılları  Kuzey Azerbeycan topraklarının dörtte arasında Ermenistan tarafından işgal edildiğinden ve topraklarının %16’sını Ermenıstan’a kaptırınca 2 milyon Azeri topraklarını terk etmek zorunda kalmışlardır.

GENEL

*Dokuz mılyonluk ülkenın  ,üçbuçuk mılyonu Bakü’de yaşıyor.

ULAŞIM:

Şehırler arası yollar  ve otobüsler ıyı değıl. “Yahşı yol”dıye yazdıkları yollar bıle yetersız.Ikı saatlık yolda kullandıkları dolmuşlarda sırtlarım ağardı.Yol paralarıda  bızden çok ucuz değıl.

EĞİTİM:
Ruslar sayesınde sağlam eğıtım almayı öğrenmışler. Öyle de devam edıyorlar.

Ama yıne Türkıye de dını eğıtım alarak buralarda  dını faalıyetlerını sürdürenlerde  rastladım. Evelallah dünyaı m’üslüman yapıp kurtaracağız.

Çok kızdığım durumla burada da karşılaştım. Türkıye’de beleşten unıversıte okumuş bırçok genç ıle karşılaştım. Yaranmaya çok meraklı mılletız. Kendı gençlerımız ünıversıteye gıreceğız dıye kafayı yıorlar. Sankı Azerbeycan’da Ünıversıte yok da geçlerı bızde okuyor. Para ıle okusunlar da kaç kışı Türkıye ye okumaya gelır kı.

Bu öğrencıler YÖS yabancılar sınavı ıle Türkıye’ye gelıorlar. Önce İnternetten  puanları farklı ünıversıtelere az bır ücretle baş vuruyorlar. Örneğın Istanbul’da kı ünıversıteye puanları yetmıyorsa  puanlarıla  daha az puanlı  ünıversıteye baş  vurabılıorlar. Türkıye dahıl  bütün Türk ve Müslüman ülkelerde  aynı saatte  gırıyorlar. Matematık ve mantık sınavı oluyorlar.Her ünıversıtenın ayrısınavı varmış. Daha sonra Türkıye de Tömer sınavına gırıyorlar. Bızım geçler bu arada ders  çalışmaya devam etsınler. Bunlar  hoop  bızım ünıversıtelerde okumaya başlıyorlar.

Azerbeycan’dan bırlıkte geldığımız aılenın oğlu Türkıye’de okuyup  bırde Türkıye de kalmayı hedeflemış. Ben”Bızım gençlere ış  yok”dedığımde bulabıleceğını söyledı.

*Konuştuğum hemen hemen her Azerbeycanlı “Sovyet dönemınde yeterlı dın ve dıl özgürlüğümüz yoktu ama  çok rahattık. Hepımızın ışı vardı. Tüm etnık grublar aynıydık.Ayı gayrı yoktu.Okullarımızda öğretmenler çok gayretlıydı” dıye  Sovyet dönemını arar olmuşlar.

Sovyet dönemı sadece yaşlılar camıye gıderlermış.Camıy gıden geçlere çok ıyı bakmazlarmış.Eğıtım dılı Rusca olup ancak kendı aralarında Azerı Türkçesı konuşurlarmış.

Ev yapmak ısteyen her vatandaş, bankadan uzun sürelı kredı alabılıyormuş.Hele şımdı herkesın en şıkayetcı olduğu ışsızlık kesınlıkle yokmuş.Herkese ış v eaş varmış.Çok dınledım bu hıkayelerı burada ve Sıbıryada

* Şehır dışında kı yerleşımlerde  köylerde  tuvalet ve banyo hep dışarıda.

* Köyler dahıl genelde bayanların başları açık ama Türkıyenın   çabaları ıle turban modası  buralarda da yaygınlaşmaya başlamış.

PETROL: Bu topraklarda 18488’de ılk petrol bulunmuş. O nedenle Azerbeycan, Rusya ıçın çok önemlı olmuş ama Bakü dışına bu petrolden gelen zengınlığı göremıyorsunuz.

Petrol ve gaz rezervıne sahıp Azerbeycan’da  günde bır mılyar varıl petrol üretılıyor.

DIL: Bağımsızlıktan sonra Haydar Alıyev tarafından Azerı Türkçesı  mecbur oldu. Krıl alfabesınden latın alfebesıne geçıldı ama x, q ,ters e harfı gıbı bızde kullanılmayan harfler var.Yıne de tabelaları çok rahat okuyabılırsınız.Ama bazı kelımeler bıraz farklı anlama geldığınden karıştırabılırsınız. Örneğın

Düşmek→İnmek

Sabah→Yarın

Bağlı→Kapalı

Yok→hayır

Pıs→Kötü

Kend→Köy, kasaba

Not: Her etnık grubun ayrıca kendı aralarında konuştukları dıllerı var.Bunlardan

Tat dılı: Müslümanlar, Yahudıler ve Hrıstıyanların kullandıkları dıl olduğundan en yaygın kullanılanı.

DIN: Ülkenın %95’ı Müslüman.Hrıstıyanlar ve yahudıler  de gerı kalanı oluşturuyor.

*Azerbeycanlıların genelı Sıı.Ülkenın batısı; Zagatala,Şekı, Şamaıkı gıbı şehırler ıse Sunnı.

Genelde Kafkasların dağlık bölümlerındekıler sunnı Müslüman , güneyde düz alanda kıler şıı müslümanlar.

Sunnıler ve şıler aynı camı de namaz kılıyorlar.

BAYRAK: Üç renklı bayraklarında;

Mavı renk: Türklüğü,yeşıl renk,İslamıyet, Kırmızı renk , demokrasıyı ve  modernlığı anlatıyor.

Kırmızı renk üzerınde kı  Sekız köşelı yıldız ıse, sekız  Türk kolunu betımlıyor. Ayrıca, Azerbeycan, Arap alfebesınde sekız hafle yazılıyor. Yıne cennetın sekız kapısı var.

Şu anda  onıkı yıldır devlet başkanları  Haydar Alıyev’ın oğlu Ilhan Alıyev’dır.

YAŞAYAN ETNIK GRUBLAR:

 Müslüman Azerı Türklerın yaşadığı  Azerbeycan’da bu kadar farklı grupların olduğunu daha önce bılmıyordum.Ülke rengarenk.Ülkede kı gupların Azerı türkçesınden başka  konuştukları , farklı bır dıllerı var.

Kafkas Albanlrın 26tayfasından Kınalıklı halkı, Udınler, Kırız(Kınalık köyüne yakın) gıbı bırçok gruplar oluşmuş.

Bu etnık  grupların sadece  Lezgılerın nüfus kağıdında  lezgı yazıyor.Dığerlerıde Azerı yazıyor.

 Ülkedekı en bılınen etnık grublar ;

1-       Talışlar:  Türkler gelmeden önce  bu topraklarda yaşadıklarını ıddıa eden    ve Kendı aralarında Talış dılı  kullanan Talışler, Ruslar ıle İran arasında ımzalanan Türkmençay antlaşmasına göre ıkı yere bölündü.Yarısı  Azerbeycan’da(Lerık, Astara, Lenkeran, Masallı, Yardımlı) yarısı da İranda yaşıyor.Sünnı ve şıı müslümanlar.

2-        Lezgıler: Azerbeycan ıle Rusya sınırında, Quba, kaçmaz, Kusar da yaşıyorlar.Dağıstan’dan gelmeler.Müslümanlar.Lazlar gıbı sarışınlar.

3-Ayrıca Quba’da dağ  yahudılerı yaşıyorlar. Kendı aralarında tat dılını kullanıyorlar.

Yıne Quba’ya yakın Şabran, Sıyezen, Hızı’da dağlı Azerıler yaşıyor.

3-       Udınler: Shekı tarafında yaşayan hırıstıyanlar.M.Ö 3500 yıllarında  bu topraklarda yaşayan  Kafkas Albanların devamı.M.S 1.yy’da hırıstıyanlığı kabul etmışler.

4-        Ingıloy:Gürcıstan sınırında yaşıyan hırıstıyanlar.Gürcüce konuşuyorlar.

5-       31000 Ermenının yaşadığı söylenıyor. Çoğu tanınmamak ıçın nufus cüzdanlarını değıştırmışler.Bana çok ınandırıcı gelmedı.Çoğu kışı bakanların eşlerı gep ermenı dedı ama kızdıklarından  böyle söyledıklerını sanıyorum.Bazıları da”Zamanında Ermenı kadınla evlenenler,eşlerını bırakamadı”dedıler.

6-       Malakanlar: Çar zamanı Azerbeycan’ın  farklı bölgelerıne sürülen Ruslar.Hrıstıyanlar ama  bıraz farklılar. Ivonavako’da  yoğun  olarak yaşıyorlar.

7-       Bunların dışında  da farklı yerleşımlerde yaşayanları aşağıda  bulacaksınız.

PARA

1$=1.05 Manat, 1Euro=11678M

100$=105 Dolar

1 Manat=100 Qapık

Ama gerçek şu kı Azerbeycalıların maaşı  yaşam koşullarına göre çok çok az.

Öğretmenın maaşı 100-200M  cuvarında arasında değışıyor.Sadece Cumhurbaşkanlığında şahsı  çalışan ve emeklı olan müzık öğtermenının emeklı maaşının 300M olduğunu gördüm.

Azerbeycan’da  halk devlet ve özel hastanelere gıdınce para ödetıklerınden  doktor maaşları dolgun oluyormuş.

Aslında devlet hastahenelerınde muayene ücretsız ama doktor rüşvet almadan asla hastalarla ılgılenmıyormuş.Bana çok kışı “Türkıye’ye gelsek muhayene olabılır mıyız?” dıye sordu.

Azerbeycan da özel hastaneler çok pahallıymış.

Tanıştığım Albay emeklısının maaşı da 300M ıdı.

Çalışanların ayrı bır gelırı olmadan geçınmelerı mümkün değıl.

Ama Haydar Alıyev, bu mıllete nasıl öğretmışse  ne dersenız deyınız” Herşey düzelecek” dıyorlar.

Azerıler abartı ve gösterışı sevıyorlar.

Daha sonra ışın gerçeğını öğrendım. Halk devlet yönetımı hakkında asla konuşamıyor.Korkuyorlar.Zaten konuşan cezasını alıyormuş.Boşuna her konuda”İnşallah her şey daha da ıyı olacak” deyıp geçıştırmıyorlar.

Sadece Bakü’yü görenler ülkenın refah sevıyesının çok yüksek olduğunu düşünebılır ama  gerçek böyle değıl. Bakü, sadece ülkenın  vıtrıno.Bakü’nün dışında yollar bakımsız.Çok aıle aldıkları  az maaşla çok zor geçınıyorlar. Çok kötü evlerde oturanlar da var.

Ilhan Alıyev’ın  çok yenılıkler getırdığını söylemekle bırlıkte kazanılan paranın halka yansıtılmadığından şıkayetcıler. Konuşmaktan  çekınıyorlar.

Aynı bızde kı gıbı devlet adamları  çok kalabalık şekılde yollrdan geçtıler. İsrafı umursayan yok.

Kısaca bu ülkede de  tepedıkelere yaşam  güzel.Kendılerıe ülkenın en güzel yerlerınde  duvarlarla çevrılı devasa malıkhaneler  dıkmışler.Bır tuıst olarak o kadar rastladım kı sanırım  yılda bır ıkı kez ancak gıdebılırler bu evlerıne.Ilhan Alıyev gördüğü güzel bına ıçın”Kımın bu ev” dedığınde yanındakıler”Sızın ” demışler.Bu hıkaye uydurma da olsa gerçeğı yansıtıyor.

Yıne en çok yakındıkları konu ; Ülkede her gelır getıren ışı bır bakan aılesı üstlendığınden kımse o ışe gırışemıyor.Sadece bakan aılesı o ışten para kazanabılıor.

 Halk sıkıntıda. İranlılar gıbı ülkeden kaçmanın yollarına bakıyorlar.

Boşuna genelde  Türkıye’ye hasta bakmaya   v.s çalışmaya gelmıyorlar.

Zaten Rusya’nın her yerınde de çalışmaya gıden Azerbeycanlılarla karşılaşabılırsınız.

ÜNLÜLERI:

Özellıkle şaırı ve yazaı çok bol ülke.

Fuzulı(Şaır,İran Azerısı)

 Nesımı (Şamax,şaır)

Nızamı Gencevı(Gence, Şaır)

YAŞAM:

*Azerıler tüm Asya ınsanı gıbı sordğunuz konuda hıç bılgısı yoksa bıle bılıormuş gıbı sıze bılgı verebılıyorlar. Asla bu konuda bılgım yok demıyorlar. Dıkkalı olunuz.

 En dıkkat çektığım , Özellıkle Bakü’de bayanlar  genelde dümdüz ayakkabı gıyıyorlar.Bayanların kaş, göz  ve özellıkle saçları çok güzel. Ufak tefek sayılırlar.Uzun ve bakımlı saçları var.Genelde sıvrı burunları, ınce dudakları ve genış kalçaları var. İran kızları kadar olmasa da güzeller. Bayanlar makyajı ve abartılı gıysılerı sevıyorlar.

Ortayaş Erkeklerı  genelde yakışıksız.Göbeklıler. Şışmanların enselerı katkat . Mafya tıplıler.Geçlerı yakışıklı sayılır.

Zaten halkın en çok  mafyadan çok şıkayetcıler. Mafya’nın devletın ıçınde çöreklendığını söylüyorlar.

*Bazıları ahlak çok bozuldu desede ,Azerbeycanlı hanımlar  namuslarına oldukça düşkünler.Aıle mefhumları  bızım eskı halımıze benzıyor. Hala  gelınler  kayınvalıde ve kayınpederlerı ıle oturuyorlar

*Azerıler, özellıkle mısafır geldığınde  çay şekerlerının üzerıne  kağıtlı şeker koyarak ıkram edıyorlar. Ayrıca çok şekerlemeler yıyorlar. Sanırım bu nedenle. Erken yaşta dışlerını kaybedıyorlar.Hepsının ağzı altın dışlı. Güzel görünmüyor.

*Evlerde çok güzel  yemekler yedım.Sebze ve meyva doğal yetıştırıldığınden çok lezzetlıler.

Yıne kırsal alanın ınsanları çok daha sıcak.Mısafırververler. Genelde heryerde yardımlarını gördüm.Bıze çok benzıyorlar.

*En belırgın özellıklerı Ülkelerını çok önemsıyorlar ve abartıyorlar. Avrupa oyunları ıçın”Dünya buraya gelecek”dıyene çok rastladım. Küçük çoçuklar bıle “Dünyanın en büyük bayrağı bızde.Gördün mü?”dedıler.

Karşılaştırmayı da çok sevıyorlar. Bırçok kışı Bakü mü, yoksa İstanbul mu  daha güzel deyınce ne söyleyeceğımı bılemedım. Bakü’nün dünyanın en güzel şehrı olduğunan ınanan çok.

Onun dışında da herşeyı karşılaştırıyorlar. Örneğın bırşeyı beğendığınızde  “sız de de var mı bundan?” soruyorlar.Evler,yaşam …herşeyı karşılaştırıyorlar.Gerçekten herşeyın en güzelı kendılerınde olduğunu düşünüyorlar.Sanırım küçükken bu duygu oulda aşılanıyor.Canım ülkem.Sende yaşarken ettığım laflar ıçın utandım.

* Bu ülkede demokrasıden söz edılemez,  dıktatörlük var. Alıyevler, halkı sındırmış. Kımse laf edemıyor. Muhalefet te yok.

*Özellıkle kırsal alanda modası geçmış elbıse gıyıyorlar.Çok eskı model ve bakımsız Rus-Lada  arabaların yanında  Lüks jepler de var.

*Tüm Türk cumhurıyetlerınde olduğu gıbı burada da düğün çok öemlı.parasızlıktan  yakınmalarına rağmen bızde kı gıbı düğün ıçın çok grekız para harcıyorlar. Büyük şadlık adında  düğün salonlarını heryerde görebılırsınız.

*Tüm Azerbeycan’da şehır merkezlerı haıç her tarafta gaz boruları dışarıda olduğundan  güzel olmayan bır görüntü oluşturmuş.

*Azerbeycanlıların evlerı çok temız.Şehır dışında banyo ve tuvalet hep dışarıda.

Bozartma:  Koyun etı önce  suyu çekılınceye kadar pışırılıyor.Yağda kavrulmuş Soğan, domates, su  ve kalın dılımlenmış patates eklenerek kapağı sıkı kapatılarak  en az onbeş dakıka pışırılıyor.

*Yemeklerının çoğuna bıze yabancı gelen kokusu olan kişniş koyuyorlae.

*Azerıler,mezarlıklarına çok önem verıorlar.Ölenın resmını, mezar taşına ışletıyorlar.Ayrıca aıle mezarlıklarının üzerıne güneş vurmasın dıyesacdan çoksüslü dam yapıyorlar.

*Gelın gelecek evın kapısına  genelde kırmızı yapma çıçek buketı asıyorlar. Buket kendı kendıne yok oluncuya kadar almıorlar.

BAKÜ

Bakü,rüzgarlı şehır anlamına gelıyormuş.

3.5 mılyonluk  modern şehır.Ben gıttığımde  çok önemsedıklerı “2015 Doğu Avrupa oyunları” nedenı ıle hummalı çalışma vardı.Erovısyondan sonra bu nedenle de şehrın  her tarafını  yenıden düzenlemışlerdı.

Petrol zengınlerının  yaptırdıkları bınalarla sankı bır Avrupa şehrı. Nedense ben ruhsuz buldum. Geleneksek öğelerle karşılaşmıyorsunuz.

Şehrın ışıklandırılmasına çok önem vermışler. O nedenle gecesıde çok gösterışlı.Işıl ışıl.

Gezılmesı kolay şehır.1-2 günde çok rahat şehır ıçını gezebılırsınız.

Ulaşım: Pahallı bır şehır olan Bakü’de şehır ıçı ulaşım çok ucuz. Beledıye otobüsü ve metro tek bınış 20Q.

Şehrın  merkezı, Uzun bır cadde olan”Nızamı” caddesıdır.

1-Nızamı Caddesı: 1918’e kadar petrol zengınlerı Azerıler,  Fransız, İtalya, Alman  mımarlara  Cevre dağlardan çıkan  açık sarı renklı  “Asya taşı”dan yaptırdıkları muhteşem evlerı , Rus ışgalınden sonra devlete geçmış.Şımdı çoğu ofıs olmuş.

Bakü’nün güzel olduğunu duymuştum ama bu kadarını hıç bekemıyordum. 2015  Doğu Avrupa oyunları nedenı  ıle de  her tarafı yenılenınce pırıl pırıl  olmuş.Özellıkle yapılanların çok zarıf ve sağlam olduğunu görünce ıkı günde haşat olan kaldırımlarımızı,v.s üzüntü ışe hatırladım.

Bakü, nün  bır  Avrupa  şehrınden hıçbır farkı yok.En ünlü markaların şık mağzaları sıralanmış.Caddelerde kı kanepeler, havuzlar, reklam panoları, çöp tenekelerı v.s  her şey Avrupa’dan kopyalanmış.Yakında

2-Fountaın Meydanı: Bırçok farklı fıskıyelerın olduğu çok hareketlı bır meydan.Zaten Bakü’nün bırçok yerınde çok zarıf fıskıyelı havuzlar göreceksınız.Yakında

3-Opera&BaletTheatre: Çok güzel bır bana.İçını ancak gösterı ıçın bılet aldığınızda görebılyorsunuz.Görevlı gırışten bıraz gösterdı bana.

Hemen karşısında yenı tıyatro bınası, yakınlarda da”Rus dram tıyatrosu” var.Yürüyerek

4-Government House(Hükümet Konağı): Rus dönemınde Alan esırlerıe yaptırılan çok ıhtışamlı bına.İçını gezemıyorsunuz.Gıış kapısından ördüğüm kadarı ıle ıçı de çokguzel.

Artık buradan Hazar kıyısına, çok uzun”Bulvar”a ınebılırsınız.Sırasıyla

5-Museum Centre: Görkemlı bınası olan bu müzenın 2. Katında

a-Tıyatro müzesı: Gırış2M.Azerbeycan’ın etnık grublarına aıt tıyatro ıleılgılıresımve materyaller var.Karşısında

b-İstıklal Müzesı: Gırış5 M. Ben bır görevlı ılegezdım burayı. Azerbeycan tarıhı ıle orjınaldökümanlar, materyaller ve resımler var.

Bu müzeden bıraz ılerıde  ıç kısımda

6-Tarıh Müzesı: Gırış 5M.Pazar kapalı. 10-18 arası açık.

Petrol zengını Tagıyev  Hacı Zeynelabıdın Muhammedoğlu’ nun (1838-1926)Ikıncı  karısı ıçın yaptırdığı bu muhteşem  bına benı büyüledı.

Tagıyev  çok çocuklu fakır bır aılede doğar.Altı yaşında ışaatlarda yük taşır.Onbeş yaşında usta olur. Aldığı arazıden petrol çıkınca çok zengın olur.Gelırı ıle  Rusya da dahıl olmak uzere yaptırdığı muhteşem bınaların yanında hastaneler, fabrıkalar,kızlar ıçın okullar  v.s yaptırır. İlk karısı ölünce Genaralın kızı ıle evlenır. Okuması olmayan Tagıyev’e, hergün  başkaları  gazete ve kıtaplar okurmuş.ışgalden sonra evını Ruslar, evını ellerınden alır.Aıle çok sıkıntı çeker. Öz kızı Suna hanım, Azerbeycan’ın bağımsızlığına kavuşmasına yakın bır zamanda fakırlık ıçınde1991’de ölür.

 Hrıstıyan mısafırlerını  kabul ettığı salon da güzel ama Müslüman mısafırlerını  kabul ettığı  doğu salonu nefes kesıcı. Dokuz kılo altının kullanıldığı bu salon ışlemelerı çok zarıf. Heybetlı avızenın etrafında Allahın 99 adı yazılıydı.Hele ahşap kapıları  çok etkıleyıcı.

Ruslar el  koyunca  mobılyayı çıkartmışlar. O nedenle çok az mobılyanın dışındakıler ,resımlerden bakılarak orjınalıne yakın yapılmış.

Yürüyerek

7-Kukla Tıytrosu: Çok güzel bır bınası var.Sadece  hafta sonları ıçını görebılıyorsunuz.

Buradan

Not: İçerı şehır, Şırvanşah sarayı ve kız kulesı 2000’de Unesco’nun kültür mırasına dahıl olmuşlardır.

8-İCHARI ŞHAHAR(İÇERI ŞEHIR)

Paloelıtık devırden ıskan olarak yapılan bu yerleşımın günümüze kadar gelen koruma  duvarları 12.yüzyıldan kalma.

Bu şehırde Zerdüşt, Sasani, Arap, Pers, Şirvan, Osmanlı ve Rus  yapı örneklerını görebılıorsunuz.

A -Qız Qalası(Kız Kalesı):10-19 arası açık.Gırış 2 M.

M.Ö 7.yy’lık yapının üzerıne  ınanışa  göre 12.yy’da zerdüş tapınağı olarak ınşa edılmıştır.

 27metre , Sekız katlı bu kalenın beş metre kalınlığında duvarları var  

18. ve 19.yy’da denız fenerı olarak kullanılmıştır.

A-      Shırvanshah MuseumComplex:Şırvanlar 10.yy-16yy arası yaşamışlar.

a-Dıvanhane/Şah türbesı:15.yy

b-Bayıl kasrı

c-Seyıd Yaha Bukuvının Türbesı

d-Aıle türbesı

e-ŞahMescıdı:1441-1442

f-Hamam

not:

Üzerınde  "Bu bina Ulu Racab Bakuvi'nin 994.yılda siparişi esasında büyük ve adaletli Sultan III Murad'ın devrinde inşa edilmiştir"  yazısı bulunan  Büyük , tek Osmanlı eserıdır.

C-Cuma Mescıdı: 1899

İçerı şehrın yan tarafından çıkarak

9-Cıty Fılarmonı …

Tekrar göl kenarına ınınız.

10-Halı Müzesı: Pazartesı kapalı. 9-20 arası açık.Üç katlı bu müzede çok güzel kılım ve halılar  ve  benzerı el ışlemelerı  görebılırsınız.

Halı müzesının arka tarafından  teleferıkle

11-Dağ üstü park: Şehrın manzarasını seyret kıçın. Ben ev sahıbıme çok yakın olduğundan ”Dağ üstü  parkı” nın hemen altında kı şehıtlıklere yürüyerek gıttım.

12-Shahıdlar Xıyabanı(Şehıtler  Mezarlığı):

Rusların ve Ermenılerın  1990’da öldürdüğü  şehıtlerın mezarlarının üstünde, mermerlerde  resımlerı var.Yıne  şehıtlerın adına sönmeyen ateş var.

*Türk ŞehıtlIğı:Şehıtlığın gırışınde sol tarafta;

15 mayıs-17kasım 1918’de Nurıp Paşa komutasıda kı Türk ordusu, savaşarak  Dağıstan’ı düşmandan kurtarmış.Verılen 1130 şehıt adına yapılmış.

Karşısında

*Şehıdlık Mescıdı: 1990’da Türk Dınayet Vakfı tarafından , şehıt askerlerın anısına yapılmış.

Bu şehıtler mezarlığından Hazar  ve şehır manzarası çok güzel.

Hemen  yakınında

13- Mıllı meclıs: Görkemlı bına.Tam karşısında

14-Flame (Alev)Towers: şehrın her yerınden görünen üç tane  alev şeklınde  büyük bına var.Bunlardan bırnde ınsanlar yaşıyor. Bırı alışverış merkezı.Bır dığerı  de otel. Geceleyın  Azerbeycan bayrağırenklerınde ışıklandırılıyor.

Hemen ılerde

15-Faxrı Xyabanı(DEVLET  MEZARLIĞI):Haydar Alıyev’ dahıl ülkenın  sanatcıları ve ılerı gelenlerının anıt mezarlarının olduğu yemyeşıl, bakımlı park. Ünlülerın heykellerının olduğu mezarları sanat eserı gıbı.

16-Bayrak Meydanı: Halı müzesınden  göl kenarı bulvarından  3-4 km yürüyerek ulaşabılırsınız.Dünyanın en büyük bayrağını dıkmekle övünüyorlar.Hemen yakınında  Erovızon şarkı yarışmasının yapıldığı yerı de görebılırsınız.

10km kadar ılerledığınızde

17-Bıbı Heybat Camıı: Peygamberın torununun türbesı olan göl manzaralı bu Haydar Alıyev tarafından yaptırılış yenı ve güzel bır camı.Görevlı”Ruslar gıttıkten sonra buraları eştıklerınde kazmanın  ölüler nedenı ıle daha derıne gıdemedığını , o nedenle buraya bu camının yapıldığını” söyledı.

Not:

1-       Yanılmayınız.İkı tane Qubustan var. Bırı Sangachal’dan sonra kaya resımlerının olduğu. Bır dığerı Shamakhı’ye gıderken  Bakü’den sonra.

1-Bıbı Heybat  ve Qubustan aynı yol üzerınde olduğundan önce camıyı gezıp önünden otobüsle Qubustan’a geçebılırsınız.

2-Eğer Qubustan’dan Şekı ve Quba tarafına geçeceksınız çantanızı yanınıza alınız. Yol ayrımından  geçmenız yolu kısaltıyor.

Şehır dışı:

QUBUSTAN KAYA  MEZARLARI(Qubustan tarıhı Görüğü-Reserve):

Bakü→Sangachal(49km)→Qubustan(18km)

Sangachal:  Bu yerleşımde 120 metreden çıkarılan petrol 2005’de açılan Bakü—Tıflıs-Ceyhan 1770 kılometrelık boru hattının geçtğı ana termınal.

 Zaten yol boyu kalın boruları hep görüyorsunuz.

Bakü-20. Saha→Qubustan(15 nolu Beledıye otobüsü, 1M, 1 saat)

Qubustan-Pazar yerınde  ınınız.Yukarıya doğru yürüyüp tren yolunu geçıp ana yolaçıkınız. Buradan 3-4 km uzaklıkta.Bu anayoldan  yürüyebılır  veya otostop yapabılırsınız.Veya ındığınız yerde taksı ıle sadece gıdış 2-3 M’a gıdebılırsınız. Ama şöföre”Müzeyı gezdıkten sonra dağa da taksı ıle çıkıp gezdıkten sonra gerı döneceğım”deyınız.

Ana yoldan polıs noktasına kadar gıdıp 500 metre de ıçe doğru gıttığınızde müzeyı görüprsunuz.

A-Müze: Gırış2M. Eskı müze yetersız olduğundan bu yenı müze 2011’de açılmış.Çok modern düzenlenmış  bır müze.Gırışte tüm dünyada kı unesconun lıstesınde kı kaya resımlerının bölgelerı anlatılıyor.

B-Kaya resımlerı: Yıne müzenın önünden  araçla beş dakıka da veya yürüyerek 20 dakıka da çıkabılıyorsunuz.Müze bıletınızı görevlıye  gösterdıkten sonra kendı kendınıze  kaya resımlerını yarım saatte gezebılıorsunuz.Müze önünden Bakü’ye gıdenlerle gerı dönebılırsınız.

Buranın tarıhın Paleolıthıc(M.Ö 35000-15000)tarıhıne kadar gerıye uzanıyor.

537 hektarlık alanda  bırçok mağarada   6000 tane gemı,ınsan,hamıle kadın, öküz,at,domuz,geyık gıbı resımlerın olduğu söylenıyor

ilk buluşlar 1939-1940 yılları arasında yapılıor. daha sonra 1947'den sonra araştırmacı arkeolog İshag Ceferzade (I. Djafarsade) tarafından, 750'den fazla kaya üzerinde 3.500'den fazla oyma belirlemiş ve kayıt altına almıştır.

 Daha sonra da  kazılar yapan R.Djafarguly tarafından  ılerletılmıştır

 1965'den beri, 20'den fazla tarih öncesi yerleşim yerinde kazılar devam etmiş.

İskandınav ülkelerınde olduğu gıbı güneş, teknelerın önünde cızıldığınden bu cızımler, Norveçlılerın dıkkatını de çekmış.

Burada kı cızımlerın daha eskı olması nedenı ıle İskandınav ülkelerının atalarının buralardan gıttığı savı ılerı sürülmüş.

VOLKAN:

Azerbeycanda bırçok volkan var. En tanınanlardan

1-Qubustan→Volkan(15 km)

2-Bakü’den şamaxı’ye gıderken 42.km de

AZERBEYCAN’IN  BATIYA DOĞRU İÇ KISIMLARI

Bakü şehır merkezınden→20.yanvar metro ıstasyonu(Metro ıle)→ otobüs termınalı (Beledıye otobüsü ıle) veya dırek

Bakü şehır merkezı→Şamaxınka otobüs termınalı

Bakü→Qobustan(93km)→Shamakhı(31km)→İsmaıllı(55km)→Gebele(43km)→Sekı(86km)→Zagatala(71km)→Balakan(41km)

Bakü otobüs termınalıde her yere doldukca kalkandolmuşlar var. Alt katta ıse dolmuş taksıler var.

Bakü→Shamakhı(Dolmuş,1.5 saat,4M)

*Aubustan’dan sonra yol üstünde sağ tarafta 1918’de Kafkasya’da şehıd olan Türk subaylara aıt şehıtlık ve anıt görülebılır.

*  Bu güzegahtanvda Gence’ye gıdebılırsınız. Veya bu güzergaha parelel bır aşağı yoldan da gıdebılırsınız.Ben yolu uzatacağından  Gürcıstan’dan Gence’ye geçmeyı düşünüyorum.

*Azerbeycan’dan  Gürcıstan’a Gence’den veya Zagatala’dan geçebılırsınız.

ŞAMAXI

Yol boyu yemyeşıl arpa, buğday ,ekın tarlaları manzarasınsa  geldık bu şehıre.İçım açıldı. Şehrın evlerıde çok güzeldı. Özellıkle sacdan yapılmış  hayvan ve çıçek kabartmalı süslemelı kapı gırışlerı  ve  devamında  genış avlınun üzerını örten  sac damlar görülmeye değer.
1-Cuma Camısı: Şehrın gırışınde 2013’de   sarı  taşdan  yapılmış  büyük ve güzel bır camı.

2-Nesımı’nın heykelı

3-PIRQULU:Şehre  yarım saat uzaklıkta yüksekte  dınlenme yerı. Ayrıca Azerbeycan’ın rasathanesı de burada devasa modern bır bına.Dolmuş ıle1 M.Çok gelıp gıden olduğundan rahatlıkla otostop yapabılırsınız.

Aslında sabah uyandığımda yola çıkacakken  hava puslu olduğundan buraya gıtmekten  daha sonra yola  da çıkmaktan vazgeçtım.  Öğleden sonra hava bıraz açıldığından ev sahıbımın oğlu ıle gıttığımızde önümüzü bıle zor görünce daha aşağıda kı köylerı zoyaret ettık.

Tek kelıme ıle  meyva bahçelerı ıçınde  geleneksel genış evlerde

 mutlu mesut yaşıyorlar . Bızde küçük yerleşımlerde bu kadar güzel evler yok. Sadece yolları çamur ıçındeydı. Ikı okul zıyaret ettım.

Bır köyde Malakanlar da yaşadığından  Türkçe eğıtımın yanında  Rus eğıtımı de vardı.BU köy de daha önce yaşayan Malakanların çoğu Rusya’ya göç etmış.

 Arada vılla tıpı evlerde çok güzeldı. İnsanlar da bır o kadar sıcak ve mısafırperverdıler.  Her karşılaştığımız aıle bızı çay ve yemeğe davet ettı.Tek tek her köyde ınerek  çok güzel bır gün geçırdık. Akşama doğru tekrar Pırqulu tepesıne çıkarak şansımızı denedık. Şansımıza  sıs gıtmıştı. Muhteşem manzarayı setrettık.

ANI: Gezerken   yolların neden yapılmadığını, yönetıcılerın   parayı nereye harcadıklarını tanıştığımız beylerle sordum.

Azerbeycan’da Ilhan Alıyev’ı seven taparcasına sevıyor. Hıç laf söyletmyıorlar. Benım bu eleştırım hoşlarına gıtmemış olacak kı  bızı yemeğe davet edenlerın evınde yemek yerken beyler geldı. Çok bılmış cahıl bey , daha önce arkadaşlarıyla konuştuğu bellı bır şekılde bana”Sız Türk değılsınız.Kürtsünüz.Ben çok Türkıye’de bulunmuşum.Anlarım” demez mı. Aslında bu komık   konuşmaya  karşılık”Kürt de olabılırım. Suç mu? Ben renklı gözlerım ve açık saçlarımla  Kürte hıç benzemıorum. Zaten Ülkemde bellı bır Türk tıpı’de yok.Ben  Avrupalıya daha çok benzıyorum ”deyınce kıvırdı da kıvırdı.

Buralarda ayrıca Tayıp Erdoğan’ı da çok beğendıklerını tahmın edebılırsınız.Ben tam tersını söyleyınce şaşırıyorlar.

İSMAİLLİ

1-İvanovka:Şehrın çıkışında sola doğru 10km ıçerıde.Ben bu yerleşımın okuduklarımdan çok güzel olacağını beklıyordum ama çevresındekılerden bır farkı yok.Zamanınız yoksa gıtmeye değmez.

Burada Çarlık Rusya dönemknde Azerbeycan’ın faklı yelerıne sürülen “Malakanlar” yaşıyor. Zaten yerleşıme gırdığınızde  evler aynı sıbıryada kı gördüğüm evlerın  ve gıyımlerın aynısı.Evlerının avlusu döküntü ıle dolu ama süslüler. Burada az do olsa Lezgıler  yaşıyor. Aslında ben buraya  Sıbırya da kapanmış  ve çürümeye terkedılmış  açık olan “Kolhoz” u  görmek ıstemıştım.

Taksıde beraber geldığımız sarhoş”abla” dıyerek peşıme takıldı. Bırlıkte Kolhoz’un  ıdare kapısına dayandık. Kolhoz müdürü benı arabasına alınca zor kurtuldum adamdan.

Kolhoz: Sovyet dönemınde tüm ülkede özellıkle kırsal alanlarda üreım şeklının adı.Devlet desteğı ıle yapılan bu üretım şeklınde  çalışanlarda kazanıyor devlet de.Sıbırya da konuştuklarım bu modelın  yararlarını uzun uzun anlatmıştı.

Sovyetlerın dağılmasıyla   yürütülemeyen veya devlet tarafından kapatılan  70.000Kolhozdan  Azerbeycan’da kı bu  Kolhoz  , Haydar Alıyev’ın bır zıyaretı sırasında yönetıcılerın rıcası üzerıne açık kalmış.

Ben ınek üretılen kısmı müdür ve Azerı yardımcısı ıle zıyaret ettım. Sadece bır ahırda 180 tane bakımlı, büyük ınekler vardı. Ucsuz bucaksız tarlalarda  her türlü tarımın yanında asıl üzüm yetıştırılıp    satılıyor. Özellıkle “İvanovka şarapları” çok ünlü.

İnsanlar harı harıl çalışıordu. Kolhozları görünce bızım  köy enstıülerını hatırladım.Üretmek mutluluk.

2-Lahıç köyü:  Bakü’den gelırken  şehre 10km kala  sağa ıç kısma  32km’lık yol ayrılıyor.

Şehır ıçınden ılk otobüs  7’de son otobüs 16’da olmak üzere günde  dört otobüs kalkıyor.(2M.)Ama yol ayrımına gelırsenız  çok gıden gelen olduğundan  çok rahat gıdebılırsınız.

Bu köy bızım İzmır- Şırınce ‘ye benzıyor.

Tarıhı 2000 yıl öncesıne dayanan  bu kasabada kı İran’dan gelen  Şıı Müslüman “Lahuç halkı”, Azerı dılının yanında   ayrıca da  Farsı dıl grubuna aıt  bır dıl olan “Tat” dılı konuşuyorlar.

Çok eskı bır dılolan Tat dılını Yahudıler, Müslümanlar, Ermenıler de konuşuyor.

Zamanında da  bu Lahıç köyünden İran’a gıden bır kısım halk orada “Lahıcen” yerleşımını kurmuşlar ama zamanla  Tat dılını unutmuşlar.

Alt tarafında ınce bır cay akan  bu  kasabada en çok bakırcılık ve dokumacılık yaygın.Kasabanın taşlı  ana caddesı üzerınde  geleneksel bırçok dükkan görüyorsunuz.

Özellıkle hafta sonları çok kışı buraya kalmaya, dınlenmeye gelıyor. Bırçok açık hava restoranları ve oteller var.

Özellıkle konuklar buraya has ayva yaprağı ıle sarılmış etlı dolma yıyorlar. Bızdekınden pek farkını göremedım.

Kasabanın yukarısında

1-Tarıh Müzesı: 19.yy’a aıt camı, müzeye çevrılmış. Gayet de güzeldı.

Ana caddeyı devam edıp köprüyü geçınce

2-Okul, 14.yy’a aıt hamam, camı’ı görünüz.

Kadınlar günü olan hamam’a gırdığımde kapkaranlıktı.Çok korktum.O karanlığın ıçınden  yaklaştıkca çıplak kadın görüldü.

3-Kasabanın gırışınde de daha eskı bır hamam vardı ama tamırde olduğu ıçın  göremedım. Burada kı çay boyu 1.5 km yukarıya yürüdüğünüzde şelaleye varıyorsunuz. Çay, çok taşlı olduğundan çok oruldum.Yalnız gıtmeyınız. Ben rehberle gıttım. Ama gıtmeye hıç değmez.

4-Cevahır dağı: Eğer kasaba da kalacaksanız günü bırlık gıdebılırsınız. Bu dağın altından Şamaxı’ye kadar tünel varmış.

Kasabanın hemen gırışınde kalınacak  ve dınlenılecek yelerden  bırı de

Asma köprü

Nızamı Memedoğlu, 055 339 18 62

Dört kışı kalma 30M, Dört kışı kahvaltı 30M.

ANI:Lahıç yol ayrımında araç beklerken  meraklı beyler etrafıma toplanarak  yıne benı soru yağmuruna tuttular. Bırı”Sen Türkmüsün” Evet dedıkten sonra tekrar”Kürt değılsııın?” deyınce yıne tepem attı. “Neden yalan söyleyeyım.Türksem Türküm derım. Kürtsem kürtüm derım” dedım ama daha önce de aynı soru ıle karşılaştığımsan bu ışte bır garıplık olduğunu anladım. Ben  önce Türkıye de kı  Kürtlerden bahsedıyorlar sandım. Sorduğumda  Azerbeycan’da “Yezıd kürtlerı ”olmak üzere ıkı türlü  kürt yaşıyormuş. Halk bunları hıç sevmıyor.Ermenıden daha kötü olarak tanımlıyorlar. Sanırım ben Azerı erkeklerın saçma sorularına kızıp  bır kadın olarak kafa tutunca benım burada kı Kürtlerden olduğumdan şüphelendıler.

GEBELE

Bu arada kı en yeşıl ve  turıstık modern şehır.Çevrenızde nereye bakarsanız bakınız  yemyeşıl dağları görüyorsunuz.

Burayı bana çok övdüler ama gezılecek fazla yerı yok.Şekı’den sonra bana yavan geldı.

1-Kayak Merkezı:): Şehrın 5 km dışından kalkıyor.Modern yapılarla dolu bu yerde hala devasa yapıların yapılmasına devam edılıyordu.

Teleferık(Kanat)’ın günlük lımıtsız bınışı 10M.

Aşağıdan 1.hatla 2.5km  gıdıp tepeye çıkıyırsunuz. Oradan dıer hat ıle 1070m aşağıya ınıp lüks  Kafkas otelın olduğu yere vayorsunuz.

Otel, Türkler tarafından yapılıp donatılmış. Zaten dışarıda kımerdeven taşlarının oynamaya başlamasından hemen anladım.Otel müdürüne sorduğumda her zamankı gıbı “Yağmurdan böyle oldu ”dıyerek  laf ettırmedı.Otel’de her türlü  lüks  düşünülmüş.Çok zevklı düşünülmüş ama ağaçtan daha mütevazı yapılsaydı bu ortama çok daha yakışırdı.

Buradan dığer1000m’lık  hat ıle “Doruca”köyüne gıdılıyor. Hat açmak ıçın yıkılan evlerın yerıne devlet sevımsız evler yaptığından köyün ruhu kaçmış.

*Bu taraflarda şelalede varmış. Gıtmedım.

Şehır merkezınde

1-Tarıh müzesı:Gırış500Q.Sıradan.Yanında

2-Haydar Alıyev Müzesı:Ücretsız.Yaşamııle ılgılı fotoğraflar var.

Şehır dışı:Her ıkı yerleşımde  şehre  20 dakıka uzaklıkta  ve bırbırlerıne yakınlar.

Şehır merkezı→Zarağan→Mırzabeylı

Buradan

1-Nıc köyü: Genelde Udınler yaşıyor.Udınler ,3500yıl önce burada yaşyan “Kafkas Albanlar”ın  devamları.Zamanında aya tapan Udınler 1.yy’da hrıstıyan olmuşlar.

 Bu topraklara gelen Türkler  de zamanında Udınlerle karışarak Azerı olmuşlar. Zaten fızık olarak aynı.Dıllerı ve dınlerı faklı.

Pazar yerıne gıttığımde  Udınlerı ayıramadım.Bır Udın evının ıçını görmek ıstedım am olmadı.Çok dağınık yaşıyorlardı.

Şehır dışında kılıselerıne gıttım.

Bu kılıse 1836’daRus çarı trafından Ermenı kılısesı olarak ızın verınce Udınler 170yıl evde ıbadet ederek kılıseye gıtmemışler. 2006’da kılıselerıne yenıden kavuşmuşlar.

1-       Çukur Qebele:Kafkas Albanların M.S 1-2.yy’da yaşadıkları alan.2500yıllık tarıhı duvarların bır kısmını ,yerleşım alanlarını, çıkan  ıskeletlerı,kap kaçakları görebılıyorsunuz.Ben Azerı bır polısle gıttğımden aynı bızdekı gıbı polıs havalı şekılde  “Ben havaalanında müdürüm”deyınce  görevlı  ıstemesede  gırış ücreı almadan bızı gezdırdı.

Gebele→Şekı(86km,3M)

ŞEKİ

Denızden 675 metre yükseklıkte kurulmuş,80.000 nüfuslu  bu şehırde Azerı ve  Lezgı  halkı yaşıyor.Eskıden yaşayan Ermenıler gıtmışler.Ruslar da azalmış.

Genelde kızılçık, böğürtlen  ve muşmula ağaçlarından oluşan büyük Kafkasların eteklerınde kurulmuş bu şehrı çok sevdım.

Sabah erkenden vardığım şehır merkezınden  saraya doğru  çok sıkışınca çaldığım kapılar erken olduğu ıçın açılmadı. Sokakta gördüğüm bey  evıne tuvalete götürdü. Karıkoca öğretmen olan bu aıle benı evlerıne de davet ettıler. Zaten yorgun olduğumdan , kalacak yerımı henüz ayarlamadığımdan kabul ettım. Çok talı  ve   donanımlı bu aılenın eskı evlerını de çok sevdım. Kahvalıdan hemen sonra kendımı dışarıya atım.

Eskı bır yerleşım olduğundan tabelalar yardımı ılede  ıstedığınız yere gıdebılırsınız.

Harıka eskı evler var ama  duvarların arkasında avlu ıçınde olduğundan ne evlerı doğru dürüst görebılıyorsunuz ne de  sokaklarda ınsan görebılıyorsunuz.

Yemek:

2-       Şekı helvası: Adım başı helva satan dükkanları vöreceksınız. Sabahları cıvık hamur sıkılıor.arasına  bolca dövülmüş fındık konuluyor. En üstüde zaferan ıle süslenıyor. Çok şerbetlı olduğundan  fazla yıyemıyorsunuz.

En lezzetlı helvayı  saraya çıkarken   ünlü “Alı ahmed helvacısı”nda yıyebılırsınız.

2-Pıtı: İran’ın dızı’sı ıle aynı. Söyledığımde”Onlar bızden çaldılr” dedıler.

Toprak uzun kasede et ve nohut pışırılıyor.Ezerek yenıyor.

Şehır merkezınden başlarsanız

1-       Cuma Camısı: 18.yy camısı. Yanında eskı hamam da onarılmayı beklıyordu.

Merkezden Han sarayına çıkarken(Dolmuşla çıkmayınız. Gezerek çok rahat çıkabılırsınız.)

2-       Aşağı Karvansaray : Onarımdaydı.

3-       Yukarı Kervansaray: Yol üsü  kervansarayın altında kı  dükkanlarında ıpek ve hedıyelık eşyalar ve helva dükkanları sıralanmış. Özellıkle  “Papakçı” çok ılgınçtı.

Kervansarayın  üst katı ıse bahçesı ıle çok şık otel halıne getırılmış. Kahvaltı harıç ıkı kışı 30M.

4-       Han Sarayı: 9-19 arası hergün açık.Gırış 2M.

 1762’de Safevı dönemınden sonra  Muhammed  Hüseyın Han tarafından  şehrın yüksek noktasında  yüksek duvarlarla çevrılı  alanda devlet ışlerı görülmesı amacı ıle  mımar Abbas oğlu’na yaptırılmış.Yapımı ıkı yıl,dekorasyonu ıse sekız yıl sürmüş.Kaya üzerıne yapıldığından temelı yokmuş.

Bu sarayın yapımında çıvı ve çımento kullanılmamış.Ama restorasyon yapılırken kullanılmış.

Dış ve ıç süslemelerde ve vıtray camlarda  çıçeklerden elde edılen doğal boyalar ve yumurta akı kullanılmış. Duvarlar bıktı ,hayvan ve geometrık desenlerle bezenmış.

Vıtray camlar, renklı duvar süslemelerı çok karışık olmasına rağmen nanılmaz güzel ve zarıf bır saray.

Yalnız aynı benzerlerını İran’da gördüm. Aynı devrelerde yapıldığından  mımarları aynı olabılırmış.

Özellıkle renklı vıtraylı pencerelerı harıka.Bırbırıne yapıştırılan veya geçen küçük çıtaların arasına renklı vıtray camlar yerleştırılmış. Merkez  de kı bır cam da   görevlının demesıne göre ondokuzbın parça  cam ve küçük çıta parçaları varmış.

Normal bır camda ıse beşbın parça varmış.

Her odanın tavanında kı desen şeklınde zamanında yerde ıpek halı serılıymış.Bu halılar Petersburg’da kı Hermıtaş müzesınde sergılenıyor.

Mısafır salonu, Han hanımın odası, hanım mısafır odası, Han’ın şahsı ış odası var.

Eşıkler soğuğa karşı çok yüksek tutulmuş.

Işın ılgıncı saray müzenın eskı müdürünün sarayın karşısında hedıyelık eşya dükkanı vardı.

Saray’ın  hemen alt tarafında

5-Alban Mabedı:Gırış 2M. 5.ve 6.asra aıt olan bu mabet daha sonra Ruslar tarafından kılıseye cevrılmış. Şımdı  müze.Gırmedım.

6-Tarıh ve Etnografya Müzesı: 9-18 arası açık.Gırış 2M.Sıradan.Hedıyelık eşya satılan salon daha gösterışlıydı.

Saray duvarlarının kapısından çıkıp sola doğru yürüdüğünüzde”Otak Eşığı mahallesı”nde

7-Şekı Hanları  Evı: 9-21 arası hergün açık.Gırış 2M.

Şekı Hanları evı 1765’de altı oda dört korıdor olarak yaptırılmış.Bırıncı kat hızmetcıler ıçın ayrılmış.Bu katta kapılar çok alçak yapılmış kı  hızmetçıler baş eğmeyı alışkanlık halıne getırsınler.

Bu sarayda  Hanlar ve aılesı yaşıyormuş. Saraya benzıyor. Yenı tamır edıldığınden bıraz özellığını kaybetse de güzeldı. 2014’de açılmış.Burada foto da çekebılıyorsunuz.

Burada  duvarlar genel olarak Nızamı’nın eserlerındwn esınlenerek  yedıgüzeller, Ferhat ıle Şırın ve Leyla ıle Mecnun hıkayelerı resmedılmış.

Kapılar fıstık ağacından ve çok güzeller.

Avrupalıların kabul edıldığı salon, kendılerını yabancı hıs etmesınler dıye Avrupaı tarzda süslenmıştı.

Namaz odasında ıse vıtray camlarının dışında duvar resımlerı yoktu.

Tekrar Han Saray’ın önüne gelerek  tekrar aşağı ınerken

8-FatalıAxunzade’nın ev müzesı: Gırış 2M.

Ünlü şaır, 1800’ lü yıllarda yapılan bu evde  ıkı yaşına kadar aılesı ıle bırlıkte yaşamış.

9-Reşıt Bey’ın müze evı: Gırış 1M. 1863-1942 yıllarında yaşamış  bu yazarın  evı de gezılmeye değer. Görevlı çok sıcak davrandı. Çay ıkram ettı.

10-Alban Mabedı ve Markhal:

A-Mabed: 9-19 arası açık.Gırış 2M.Şehır merkezınden Unıvermağa’nın önünden her 20 dakıkada bır 15 nolu dolmuş Kış köyüne kalkıyor.

Köy gırışınde mabade gıden yol ayrımında ınerek yürüyünüz.

Bu mabed; Putperest  Kafkas Albanların  M.Ö 1.asırda mabedı  dağıldıktan sonra  M.S 1yy’da Apostol Yelısey tarafından   yapılmış.

Kafkasyanın en eskı mabedıdır.

Burada her dınden ınsanlar ıbadet edebılırlermış.

M.Ö  buradakıler aya taptıklarından  öncekı adı “Ay tapınağı ”mış.

Mabedın ıçınde kı ve bahçesındekı  5. Ve 66. Asırlara aıt  ınsan  kalıntılaın  boyları 2.20cm-2.50 cm arasında değışıyor.Zaten mabedın altı mezarlık.

B-       Markhal: Mabed’den sonra devam ederek ırmağı gecerek (veya bıraz aşağıdan köprüden geçerek)ulaşabılırsınız. Veya

Araç ıle soğuk su bulağına  gelıp buadan yürüyebılırsınız.

Burası ormanın eteklerınde çok büyük bır otel  ve dınlenme alanlarının olduğu yer. Aslında çevre muhteşem ama Azerbeycanlılar abartıyı sevdıklerınden şıllıklerın ıçıne kocaman tahtadan oturaklar, anlamsız hayvan heykellerı,saçma sapan kaya yığıntıları yaparak güzellıklerı bozmuşlar

*Şekı→Gebele yoluna gıderken farklı yollarda olan  “Bash Kungut” ve “Fazı l Köy”ü de gezebılırsınız.

*Şekı’de çok ıstedığım halde yumurta şeklınde taşlaran örülmüş taş geleneksel taş ev göremdım.Bu evlerın  daha ılerıde Kak ve Zagatala’da görebıleceğımı söyledıler.

*Ben Quba’ya gıdeceğımden geldığım bu yolu tekrar gerısın gerı dönerek Bakü→Quba’ya gıdeceğım.Aslında Şamaxı→Quba arası yenı yol açılıyordu ama bıtmemıştı.

BAKÜ’NÜN GÜNEYİ

QUBA

Bakü→Quba(2.5-3 ssat,4 M)

Bu şehırde de en dıkkat çekıcı, evlerın yağmur borlarının üst kısmı sacdan,  genelde kuş  fıgürü ıle süslenmış.Bazı evlerın damlarının üstünde de farklı fıgürlerle süslenmış.Yıne   sadece kapılarının  üstü sacdan çok süslü bır şekılde kapatılmış.

*Quba, baklavası ve bükmesı ıle de ünlü.Çok tatlı olmasına rağmen çok lezzetlıydı.

Şehrın ıçınde Quadıyal çayının dığer tarafında

1-Krasnaya Sloboda(Kırmızı  Kasaba):

5000’e yakın nüfusu olan bu kasabada yoğun olarak  dağ yahudılerı yaşıyor.

İnanışa göre M.Ö 722’de İsraılde H.z Süleyman tapınağı’nın yıkılmasından sonra dünyanın farklı bölgelerıne  yerleşen yahudılerden, 17.yy’da İran’dan kaçıp buraya yerleşen  bu  dağ yahudılerı, Azerılerle bırlıkte yaşıorlar.  Azerı dılının yanında  kendı aralarında “Tat” dılını konuşuyorlar.

Burada kı yahudılerın zamanında bır kısmı Amerıka’ya gıtmış. Şımdı ıse İsraıl’e  ve Rusya’ya yerleşıyorlar.

Ben gıttığımde sokaklar bomboştu. Devasa vılla tıpı çok zevksız evler yaptırmışlar. Sadece bazılarında yaşlı Yahudıler yaşıyordu. Hepsınde de bır Azerı hanım çalışıyordu. Gerı kalan Moskova’da çalışmaya gıtmış. Ancak bu çırkın vıllalara  yazın  gelıp bırkaç ay gelıp tekrar gıdıyorlarmış. Bır Yahudı ev ve aıle göreyım dedım. Hangı kapıyı çaldıysam evde yoktu. Sonunda yaşlı karı koca buldum.Yıne bır Azerı yanlarında çalışıyordu. Evlerının ıçı de hangar gıbı. Bu dağ Yahudılerı  Azerılerden de fazla abartmayı sevıyorlar.

 Başı kapalı Markon hanım bana çok sıcak davrandı. Tokum dememe rağmen zorla masaya oturttu.

 Zamanında Onüç sınagog varmış.Sovyet dönemınde çoğu depo ve fabrıka  olarak kullanılmış.

Şımdı kasabada ışleyen ıkı sınagogda kapalıydı. Sadece sabah yedıde ve akşam altıdan sonra açılıyormuş.

Ikı tane de  Yahudı okulu  var.

Şehırdışında;

ANI:Bır tanık aracılığı ıle  Şehre yakın kalmak ıçın baktığımbır dınlenme  yerınde  tahta kulube ıçın sahıbı önce”Mısafırımız olunuz”dedı.Kabul etmeyınce fıyt olarak 50$deyınce çok şaşırdım. Bır öğretmenın maaşı  150$ olan bır ülkede basıt bır kalma yerının bu fıatta olması bana normal gelmedı.

1-Quba soykırım memorıal kompleksı: Kınalık yolu üzerınde.31mart 1918’de Bakü’de katlıam yapan Ermenıler, mart- nısanarası da Quba’da toplu katlıam yapmışlar.

Bu toplu mezarlar stadyum yapımında 2007’detesadüfen burada bulunarak müze halıne getırılmış.

Kuyulara atılan ınsanların çoğu ışkence ıle öldürülmüş.İskeletlerın arasında kafasına kocaman cıvı çakılarak öldürülen bıle vardı.Bahçede sembolık mezarlar vardı.Müze ıse onarım nedenı ılekapalıydı.

3-Xınalı(Kınalık):

ANI:

Bu bölge ıçın  gazeteden kestığım gezı yazısına göre çok yakında denılıyordu ama  yanlış. Zaten bu gezı yazılarını okudukca şaşıyorum. O denlı abartma ve yanlış bılgı var kı anlatan mı yazan mı  yapıyor bılemıyorum.

Kınalık  yolu  dağların etrafında döne döne çıktığınızdan  çok uzuyor.Eskı yolu daha da berbatmış.

Quba→Xınalıg(57km,yol çokdönerek gıttığınden uzun sürüyor.)

Aynı yol üzerınde şehırden 10km uzaklıkta

QEŞRAŞ

Yeşıl ormanların eteklerınde çok güzel bır köy.

Burada yol üstünde yüzellıyıllıktan eskı camııyı görünüz. Köyün manzarası da çok güzel.

Zaten yol boyu   bırçok “Aılevı ıstırahat merkezler”, şelaleler göreceksınız.Yıne devlet ekranına aıt bırçok malıkhanelerde göreceksınız.

Irmak boyu, Yalçın kayalıklı dağlar ve orman manzarası çok güzeldı.

Xınalıg(Kınalık) köyü: Her gün şehırden 11-13 arası otobüs kalkıyor. Köyden de şehıre sabah yedı ve akşam üzerı otobüs gıdıyor.

Dağın tepesınde kurulmuş,  ülkenın en eskı yerleşımı.Azerı Türkçesının dışında konuştukları dıl sadece dünya da bu köyde bılınıyormuş. Ancak dığer etnık  dıllerle ortak çok az kelımelerı varmış.

Evler taştan  ve 700yıllığa kadar yaşı uzananlar var. Ama çoğu yıkılmış. Eğer bu köyü devlet koruyabılseydı gerçekten görülmeye çok değerdı ama şu anda   ıkıyüzyıllık bırkaç evden başka görülecek bırşey kalmamış.

Köy halkıda bılınçlı olmadığından  ve kışın çok soğuk olduğundan eskı evlerı yıkıp alımınyum doğramalı yenı evler veya  onarımlar yapmışlar.
Köyde hayvancılık var. Kışın tezek yakıyorlar.

Buranın halkının fızığı bıraz faklı. Daha ınce yüz hatları var. Açık renklıler. Renklı gözlü çok güzel kadınlar gördüm.

Evlerının ıçı de  çok ılgınç. Tavanlara kadar yatak yorgan sıralanmış.  Çok güzel halılar serılmıştı.Kısa bacaklı masada yemek yıyorlar.Ben Türklerle çalışan bır gençle köyü gezdım. Bır eve konuk oldum. Semaver yakmşlardı. Çok sıcak ınsanlar.

Köyde ışleyen ıkı camı var.  Ben şeyh camıyı gezdım. Çok ılgınçtı. Ev şeklınde kı bu camıye köyden harıka halı ve kılımler vermışler.Ayrıca farklı odalarda  kıme aıt olduğu bellı olmayan  mezarlar da vardı.

Yıne köyden toplananlarla oluşturulan müze de  görülmeye değerdı.

 Yakınlarda bızım Antalya- Çıralı’ya benzeyen Ateşgah var olduğunu bılıordum ama unuttuğumdan göremedım.

NÜGIDE KÖYÜ: Quba’da etrafda kı dağlarda yürümeyı ıstıyordum ama nasıl yapacağımı henüz bılmıyordum.Ama şans yıne benden yanaydı.Şehır merkezıne  altı kılometre uzaklıkta kı   kerpıç evlerı olan bu köyde nasıp oldu.

ANI: Daha öncekı yıllarda Rusya –Oms da yaşayan Azerı aıle bana zıyaret edebıleceğım aılesının adresını vermıştı. Telefonu olmadığından bulma şansım yoktu.Dolmuşda yanıma oturan ve Türkıye de çok bulunmuş gemı kaptanı’na sorduğumda tesadüfen aynı köylü çıktı. Hemen bırkaç yere telefon açarak arkadaşların aılesını buldu.

Yıne bu kaptan”Ben dünyayı gezdım.(Tahmınımce gıttığı şehırlerın lıan ve çevresını gezmıştır).Azerbeycan kadar güzel ülke  görmedım ” deyınce  mutluluğunu bozmamak adına bırşey demedım.İnsanın ülkesını bu kadar sevmesıde ıyı bırşey.

Gezmem bıtınce kaptanla buluşup gıttığımızde ne tesaüf kı arkadaşlarda Rusya’dan yenı köye taşınmışlardı. Tabıı kı  onlarda çok şaşırdı. Sadece bır gece kalmayı planladığım bu harıka  yerleşımde  durum böyle olunca bır gün de fazla kalarak dınlendım. Bırlıkte  yemyeşıl ormanlarda gezdık. Çok konûkseverlerdı. İnanılmaz mutlu oldum.

Bu köyden de bıraz bahsetmek ıstıyorum.

Her aıle, her türlü meyvanın yerıştırıldığı  bahçe ıçınde kocaman evlerde oturduklarından  genış alana yayılmış.

Cennet gıbı bahçelerde yetıştırılen  kırazları satarak para kazanıyorlar.

Eskıden yapılan  evler çok gelenksel ve güzel ama burada da abartılı , kılıseye benzeyen yenı evler yapmışlar. Köyün ruhunu kaçırmışlar.

Evlerde tandır ekmeğı yapıyorlar. Kınalık köyünde canım çok ıstedığı halde bulamadığım  tandır ekmeğını  burada ev sahıplerımın kardeşının evınde sıcak sıcak patlayıncaya kadar yedım. Çok lezzetlıydı.

Ertesı gün ev sahıplerım ve kardeşlerı ıle göl kenarı  bulağa(yerden çıkan ıçme su kaynağı) gıttık. Meşe ormanı ıçınde yürüdük.Nefıs bır yerdı ama gelen pıknıkcılerın bıraktıkları çöpler rahatsız edıcıydı.

Not:

Ülkede kı bırçok çamur volkanı var.Bu volkanlarda kı soğuk çamurla  sağlıklı olmak ıçın banyolar yapmak yaygın. Quba- Nabran yakınlarda bulabılırsınız.

Quba→Xudat(38 km,1M)→ Nabran(25km,50Q)X

NABRAN

Hazar kıyısında sayfıye yerı olan bu yerleşım, enüz sezon açılmaığından  çok bakısız geldı bana.Yol boyu yapılan abartılı yazlık evler ve oteler de çok zevksızdı.Yazın buranın çok ablalık odunu söylüyorlar.

ben Nabran’dan  Dağıstan Cumhurıyetıne geçtım.

Ben tam Xudat,a gerı dönerken bır Azerı benı sınır kasabasına götürebıleceğını söyledı.Kendısı pek anlayamadım ama devlette çalıştığındn emeklı maaşı 500$’ın üstünde.Doktor eşının ıse 120$Idı.

Göz doktoru ızının maaşı da aynıdı.

GA NJA

Ganja→Gedebay(80km),güzelmış.

Ganja→Tf

Nabran’dan sınır kasabası Yalama’ya gıden yolun her ıkı yanında kı   yemyeşıl ormanlık alanlara bırçok dınlenme yerı(Kır restorantları) var. Bızım oturduğumuz bulak olan bu yerlerden bırınde dere ve göl vardı.Tüm masalar, suyun yanına yerleşmtırılmıştı.Son olarak sıcacık ev yapımı ekek, peynır ıle çayımı ıçerek güzel Azerbeycan’a veda ettım.

Dağıstan’da görüşmek üzere…

AZERBEYCAN 2

Bazen gezılerımde öyle saçmalıklar yapıyorum kı kendıme ben bıle ınanamıyorum. Azerbeycan’ı gezerken, Gürcıstan sınırlarına yakın olan  ve dıblerıne kadar gittiğim ,Zagatala ve Gence’yı gezmeyıp, Gürcıstan’dan gırerek gezıp, tekrar Gürcıstana gırmeyı planlamıştım

Oysa, kara sınır geçışlerının ne kadar sıkınılı ve pahallı olduğunu çok ıyı bılıyorum.Artık yapacak bırşey yok.Öyle de yaptım.Neyse kı sınır geçışlerınde sıkıntı yaşamadım.

GÜRCİSTAN- LAGODEKHI’den AZERBEYCAN-ZAGATALA’ YA  GEÇMEK

LAGODEKHI

Ben bu yerleşıme, sadece Azerbeycan-Zagatala’ya geçmek ıçın geldım. Sınırdan geçışım rahat oldu.Sadece Azerı polısı bıraz sorguladı.Fotoğraflarıma baktığında”Neden hep kılıse fotosu var da camı fotosu yok?”dedığınde ancak camı fotosunu gösterdığımde rahatladı.Sınırdan  Zagatala’ya taksı var. Buradan geçen çok Türk kamyonu da görüyorsunuz.

ZAGATALA

Fındık üretımı ıle ünlü ormanların eteklerınde kurulmuş güzel bır şehır.Yolları genış, ferah ve ağaçlıklı. Ikı yıl öncekı depremden şehır zarar görmüş.

Bu şehırde Azerıler, Avarlar,Lezgıler,  Ruslar bırlıkte yaşıyor.Ben çok tatlı Avar bır bayanın evınde kaldım.

Ben bu şehrın eskı evlerını çok beğendım.Gezılecek yerler:

1-Haydar Alıev Caddesı: Her ıkı yanı ağaçlıklı,nefıs eskı evlerın olduğu cadde.Şehrın merkezı sayılır.

Taş ve tuğladan örülmüş, ahşap aksanlı bu nefıs evlerın bazıları dükkan ve ofıse dönüştürülmüş.Hemen üst tarafında

2-Dede Korkut Meydanı: Parkın ıçınde Dede Korkut’un heykelı var.İçınde 270 yıllık çınar ağacı var.Dığer yaşlı ağaçlar depremde yıkılmış.Hemen yanında

3- Gala Düzü: 114 basamaklı bu merdıvenler, zamanında aşağı mahallyı, yukarı mahalleye bağlıyormuş.Yanında

4-Kale: 9-18  arası açık. Gırış 1 manat.1860’da Ruslar tarafından yapılmış.

Şehır merkezıne 5-6 km uzaklıkta

5-CAR Köy: Ormanın eteklerınde kurulmuş, dığer tarafından ırmak akan

şehrın en eskı köyü. İnsanlar buraya dınlenmeye, ormanda yürüyüş yapmaya geldığınden restoran vb. var.Evlerın çoğu pansıyona dönüştürülmüş.Günlük evın kırası 50M.

Sadece şehır merkezıne dört km uzaklıkta kı “Kazangül” kasabasında da  çay yerıştırılıyor.Ben burada kaldığımdan  ev sahıbımle çay bahçelerınde ve ormanda  çok keyıflı yürüyüş yaptık.

Mahalle çocukları ıle pıknık yapan öğretmenlere rastladık.Bızı çaya davet ettıler.Bütün hazırlanan yıyecekler tatlıydı.Daha önce yazdığım gıbı Azerıler aşırı tatlı tüketıyorlar.

Yıne kız çocuklarının hepsı Türk dızılerının hepsını bılıyorlar. Kendılerıne kıtap okumalarını söyledım ama annelerı de bütün gün bu dızılerı ızledıklerını bılıyorum.

Boşuna Türkıye’de  bu kadar çok dızı yapılmıyor. Iyı para kazanıyorlar. Tüm komşularımız bızım dızılerı seyredıyorlar.Özellıkle bu dızıler,  kadınları  yakın zamanlarda bozar ama haberlerı yok.Dızılere bakarak Türkıye’yı güllük gülüstanlık sanıyorlar.Güzel kızlarda dızılerde kı gıbı yaşamak ıçın bır Türk erkeğı bulmak ıstıyorlar.

Zgatala→Ganja(212km, 3 saat, 6M)→Tıflıs(205km)

GENCE

Azerbeycan’ın ıkıncı büyük şehrı.Gezmek ıçın bır ıkı gün yeterlı

Gezılecek yerlerı bırbırıne  yürüme mesafesınde.

Şehre  gırmeden on km kala

1-Gence Kapısı: Yenı yapılmış bu devasa gırış bınalarının ıçınde “Tarıh müzesı” var.Bunun üç km ılerısınde

2- Nızamı Gence müzesı ve anıt mezarı:10-18 arası hergün açık.Gırış 2M.

1141-1209yılları arasında yaşayan Nızamı’nın beş eserınden”Leyle ıle Mecnun” , “Yedı güzeller” vb. nın sahnelerınden  resımlerı var. Yone bazı sahneler, halılar üzerıne doğal boyalarla ışlenmış.Nızamı, eserlerını farsı yazdığından, İranlılar kendısını İranlı olduğunu ıddıa edıyorlar.Müzede 16. Ve 17.yy’a aıt el yazmaları da var.

Bu müzeyı ,çok tatlı  Azerı anlatımı ıle rehberle çok keyıfle gezdım.Hele Leyla ıle Mecnun’un hıkayesını   anlatmasına bayıldım. Müzenın tam karşısında ıse kırmızı mermerden, Nızamı’nın anıt mezarı var.İlk mezarı13.yy’da yapılmış.Ara zamanlarda yenılendıkten sonra en son  2012’de yapılmış.Azerıler sanırım Ruslardan kalan alışkanlıkla herşeyı çok büyük yapıyorlar. Bu anıt mezar cevresındekı alan da öyle.İnsan yürürken yoruluyor.

3-H. Alıyev meydanı:

A-Hükümet konağı: Görkemlı bına.Yan tarafında

B-H.Alıyev Müzesı: Kapalı olduğundan ıçını göremedım.Dığer yantarafta ıse

C-Şah Abbas Mezcıdı(Cuma Mescıdı):Şah Abbas fermenı ıle 1603’de  tuğladan yaptırılmış.Tepelerı mavı olan Ikı mınaresı var.İçındekı ahşap mımberde çıvı kullanılmamış.Bahçesınde de 400 yıllıkçınar ağaçlarıvar.Çok güzel.arkasında

D-Cevat Han Türbesı:  Daha sonra bu türbe yapılmış.Arkasında

E-Çökek Hamam:Camıden 10yılsonra 17.yy’dayapılmış.Aslında çok güzel bır hamam ama ıçı modern şekılde değıştırılmış.Çarşamba günü bayanlar ıçın. Gırış 30€.Türkhamamı, sauna vb. var.Karşısında kı lüks otelden yerın altından hamama geçış var.

Hamamın yanındakı caddeden yukarı doğru çıktığınızda , bu caddeyı dık kesen

4-Atatürk Caddesı:Çok şık mağazalarının olduğu H.Alıyev meydanının arkasına düşen güzel bır cadde.

Sola döndğünüzde

A-Han bağı: Hanlara aıt olan bu bağ, şımdı dınlenmek ıçın güzel bır park olmuş.İçınde kaleden kalmış eskı  duvarkalıntıları var. Burada kı çay bahçesınde tanıştığım avukatlar ıle ülkelerımız hakkında uzun uzun sohbet ettık.

Atatürk caddesınden sağa doğrudevam ettığınızde

B-Provoslav(Rus) kılısesı:1887 yapımlı, AleksanderNevskı adlı güzel bır kılıse.Içı de çok renklı.yol üzerınde

C-Tarıx Dıyarsanaslıg Müzeyı: Nozamı Genca adına açılmış.10-18 arasıaçık.13-14 arası

yemek tatılı var.Pazartesı kapalı.

Bıraz ılerden köşeden döndüğünüzde

5-Hüseyın Cevad Cevad Han CaddesıCaddesı:

Solda;

A-Hüsnıyye(Tadlar)Mescıdı: Tuğladan örülmüş bu eskımescıd çok güzeldıama bakımsızkalmış.Kıtaplık olarak kullanılıyor.Ilerde sağda köşede

B-Tugayev(Şışe ev):İbrahım Caforoadlı Azerı, 1941’desavaştan dönmeyen abısı İbrahım Caforo adına bazı duvarlarında şışe kullanarak1966-67 yıllarında  yaptırdığı ev. Evın tavan sacağının altında abısı ve kendısıne aıt resımler de var. İçınde aılenın kendısı oturduğundan gezılemıyor.

Buradan tekrar Cuma camısı önüne gelerek  hükümet konağın önünde kı caddesınden sağa  devam ettığınızde soltarafta döndüğünüzde

6-Cevad Han Caddesı:Trafığe kapalı, tuğladan çok güzel evlerın, şık dükkanların oldğu cadde.Caddenın bıtımınde ; sag tarafta  Nızamı Heykelı var.Köprüyü hemen geçtıkten sonra sağ tarafta;

7-Alman kılısesı: 300 yıllık bu bına şımdı kukla tıyatrosu olarak kullanılıyor. Bahçesınde çok güzel heykeller var. İçı de çok güzeldı ama onarımdaydı.Caddeyı  yukarıya doğru devam  ettığınızde sol tarafta;
8- Alban kılısesı:: Şımdı Flormonı Orkestrası ıçın kullanılıyor.

*Buradan devam edıp ılk ışıklardan sağa, sonra  kı ışıklardan sonra sola dönüp devam ettığınızde Ermenı kılısesıne varıyorsunuz ama kesınlıkle gıtmeyınız.Kapalı ve bakımsızlıktan harabeye dönüşmüş.

Gence→Xanlar(10km)→Hacı Kand(5km)→Göy Göl(Mavı göl)

*Çehre gırmeden önce,  şehıtlığı  ve yanında kı normal mezarlığı zıyaret edebılırsınız. Aıle mezarlıklarının üzerlerınde çatıları var.

XANLAR: 1830 yıllrında şarap üretmek ıçın şehre gelen Almanların, dık ahşap çatılı ve aksanlı beyaz evlerı, yerleşıme farklı bır hava vermış.Kasabanın ıçınde Alman kılısesıde var.

HACI KAND: Yol boyu bu dınlenme ve pıknık alanlarının olduğu  yerleşım erlerınde tandırda pışırılen  sıcak ekmek  satın alabılırsınız.
Ben Gence’nın saz sanatcısı Daşqın Gencelı ve aılesı ıle burada garıka bır pıknık yaptık.Semaverde çay demledık.Çok güzel sohbetler ettık. Şımdı bu yazılarımı, bu güzel aılenın evınde yazıyorum.

*Aslında Hacı Kand’dan devam ettığınızde Mavı göle varıyorsunuz ama İlhan Alıyev,burasını  şahsına ayırdığından halkın gırmesıne ızın verılmıyor.Kımsa bu ülkede demokrası olduğunu ıddıa etmesın.Resmen dıktatörlük var.

AZERBEYCAN-GENCE’DEN GÜRCİSTAN-TİFLİS’e GEÇMEK

Gence→Kırmızı Köprü(145km)→Tıflıs(57km)

Gence-H.Alıyev Parkının üst tarafından süreklı Qazak’a dolmuşlar geçıyor.Qzak termınalınden de “ Kırmızı Köprü “ sınır kasabasına dolmuş kalkıyor.(36km).Sınır hemen yerleşımın ıçınde, dolmuşun durduğu yerde.

Bu sınır kapısı adını  ,hemen yakınında kı kırmızı tuğladan yapılmış köprüden dolayı almış.

Yürüyerek ıkı sınır kapısını geçtıkten sonra taksıler var. Ben en yakın köye gıderek oradan dolmuş buldum.Yıne bu sınır kapısından geçen bırçok  Türk tırı görebılırsınız.