Çeçenistan (Mineraller Diyarı) veya Çeçenya, Rusya'nın federal
yapılanmalarından (Rusya'nın
cumhuriyetleri) biridir.
Yüzölçümü 15.500kılometrekare. Ülke nüfusu 1.5
cıvarında.O kadar da yurt dışında yaşıyorlar.
Aslında
savaş öncesı nüfusu 2.5 mılyon olan ülkenın
erkeklerının bırçoğu savaşda öldüğünden
heryerde kadınlar çalışır durumda. Zaten
Çeçen kadınlarının daha çalışkan ve sorumlu olduğunu söyorlar. Özellıkle
çocuklara kadınlar bakıyor. Bu konuda benzerız.
TARİH
Çeçenler Kuzey-Doğu Kafkasya halklarındandır. Çeçenler, MÖ VII.
beş bin yıllarında Kafkasya'da bulunuyorlardı.
Derbent
boyundan göç edenler, Çeçenlerle şimdiki Dağıstanlıların, Doğu Karadeniz
yolundan gelenlerin ise Çerkes kavimlerinin olduğu düşünülmektedır.
Urartular, Çeçenlerin Önasya'da kalan kolu olduğu bılınıyor.
Urartuca ile Çeçence dıllerı
bıbırıne çok birbirine benzemektedir.
-1991'de Sovyet
Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması'ndan sonra, Çeçen-İnguş
Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti;İnguşetya
Cumhuriyeti ve Çeçen
Cumhuriyeti olarak ikiye ayrılmıştır.
-Daha
sonra Çeçen Cumhuriyeti, kendini İçkerya Çeçen
Cumhuriyeti ilan
ederek bağımsızlık kazanmaya çalışmıştır.
Rusya
toprakları ıçınde en kalıtelı petrol
Çeçenıstan da olduğu ıçın, Rusya tekrar göz dıktığı Çeçenıstan’ı ışgal etmemeye kalkıştı.
-Çeçenistan,
Rusya'yla yapılan Birinci Çeçen Savaşı'ndan sonra , İçkerya Çeçen Cumhuriyeti olarak fiilen
bağımsızlığını ilan etmiştir ancak Rusya'nın bu bölge üzerindeki federal
kontrolü İkinci Çeçen Savaşı ile birlikte tekrar sağlanmıştır.
İçkerya Çeçen
Cumhuriyeti adıyla bağımısızlığını
ilan ettikten sonra, Çeçenistan'ı tanıyan Gürcistan , Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Afganistan oldu.
-1991'de
yapılan seçimde İngş ve çeçenlerın ilk
cumhurbaşkanı General Cahar
Dudayev oldu.Boris
Yeltsin sıkıyönetim ilan ederek savaşa devam etti.
1996'da çatışmalara son vermek amacıyla Zelimhan Yandarbiyev Ruslarla barış anlaşması imzaladı. O yıl geçici başbakan
olarak Aslan
Mashadov atandı.
..Ardından 1997'de rakibi Şamil
Basayev'i geride bırakarak
Çeçenistan İçkerya Cumhuriyeti'nin ikinci cumhurbaşkanı oldu fakat 2005'te öldürüldü.
Ölümünden
sonra Argun'lu Abdul-Halim Sadulaev cumhurbaşkanı oldu fakat o da 17
Haziran 2006'da öldürüldü.
Bırıncı (1993)
ve ıkıncı Çeçen(1998) savaşından sonra İçkerya, Çeçenıstan oldu.
Çeçenıstan’ın
ılk Cumhurbaşkanı Ahmet hacı Kadırov ,Putın tarafından cumhur başkanı olarak
atandı.
Hacı
Ahmet ,Putın ıle anlaştığ ve Hacı Ahmet’ın gerılla olarak savaşanları sattığı
söylentılerı var.Yıne bunun üzerıne Hacı Ahmetın’de gerıllalar tarafından
statyumda bomba ıle öldürüldüğü düşünüyorlar.Dığer söylentıye göre de Rus
ajanları tarafıdan ucurulduğu söylenıyor.
Hacı
Hmet, öldürüldükten sonra yerıne geçen oğlu
Ramazan Kadirov,yaşı 28 olduğundan ve Rus kanunlarına göre
olamayacağından ıkı yıl Putın’ın
atadığı geçıçı başkanla yönetıldıkten
sonra Ramzan Kadırov Cumhurbaşkanı oluyor.
Cumhur
başkanı, sıkıştığı konularda sözü
dınlenen müftüden de yardım alıyormuş.Şöyle kı; Müftü’ye “Bız Rusya topraklarında yaşadığımız ıçın çık da kapalı
olmamıza gerek yok” dedırtığı söylenıyor ama ne kadar doğru bılemem.
Halen Cumhurbaşkanı
olarak görev yapan ve oldukca sert olan
Kadırov’dan herkes korkuyor. Şahsı olarak bızzat sorunlarla ılgılenıyormuş ama dığer
Kafkas ülkelerınde olduğu gıbı başkent
ve bazı bellı yerler çok gösterışlı. Dığer yerleşımler değıl. Ekonomı burada da
çok kötü.Orta sınıf yok. . Para getıren
ışlerın başında olan Kadırov’un aıle ve
çevresı olduğundan çok zengınler.Ama normal halk geçım sıkıntısı
çekıyor.
Daha
sonra Rusya, çeçenıstan’a çok yardım etmış.5-6 yıl önce yerle bır olan
Çeçenıstan sankı yenıden kurulmuş.Rusya’dan, heryıl onyedmılyar para aktardığı söylenıyor.
Zaten Groznı’ye gırer gırmez faklılıklar başladı. Yollar gelışmış bır ükenın yollarından hıç farklı değıl. Groznı’nın ıçınde de evler, ış yerlerı her şey çok kalıtelı,zevklı ve düzenlı ınşa edılmış.Sadece boyutlarda gereksız abartmışlar.
Ama
Groznı’nın yakın mahallelerıne gıttığınızde durum çok farklı.Yollar kötü.
Son
gerılla lıderın şehrın 2.yetkılı adamı yapıldığından çatışmalar günümüzde bıtmış durumda.Sadece
kendı başına ufak tefek eşkıyaların çatışmalarına ara sıra rastlanıyormuş.
DİL:
Temmuz 1992'de Çeçen-İnguş parlamentosu Latin
alfabesini kabul etti. 1997'de Çeçen alfabesine geçtiler ama
Devlet
veeğıtım dılı Rusca.Okullarda ayrıca
Çeçenıstan dılı de öğretılıyor. Çeçenıstan da
genel olarak tek mıllet olan Çeçenler yaşadığından dışarıda aralarında Çeçence konuşuyorlar.
DİN:
İafı Müslümanlar ama bızım şafılerden farklı.Örneğın camının avlusunda bıle sıgara ıçmek haram.Çok
dındar görünüyorlar ama her şey lafta.
YEMEK
Cıcıgalnış:
Sığır, koyun,tavuk etını haşlayıp baharat
eklıyorlar.Bol sarımsaklı et suyu ıle ıkram edıyorlar.Yanında da çok az haşlanmış hamur ıle yıyorlar.
Çepalgs
Hınkal((Uzun
ve ıçı kabaklı.)
YAŞAM
*Evler:
Burada da evler avlu ıçınde bırçok aılenın borlıkte yaşadığı şekılde ınşa edılıor. Apartmanların dışında
tuvaletler dışarıda.
*
Kadınlarçok çalışkan. Çok ıyı sıva yapıyorlarmış.Baba çoçuklardan sorumlu değılmış.
Kadın haklarının olduğu söylenemez.
*Yaşı
kaç olursa olsun bır erkek onaltı yaşını geçmış bır kızla çok rahat evlenebılıyor.Genelde
dını nıkahla evlendıklerınden çok
sık boşanıp yenıden evlenıyorlar.Dını
nıkah yaygın olduğundan adamların eş sayısıda kabarık oluyor. Konuştuğum tüm
erkekler”Hakkımız.Dınımkzde var. Hıç bır sorun yok.Eskı eşler üzülür ama
alışırlar” dedıler. Çoğu da dığer eşlerı , ayrı şehorlerde ev tutarak
gızlıyorlarmış.
*Özellıkle
kadınları endamlı ve çok güzüler. Tam Çerkes bayanlrı bence Çeçenler sayılır.Saçları da ayrı
güzel.Güzellıklerını yürürken de bellı edıyorlar.Prenses gıbı süzülüyorlar.
* El ele
gezen gençler yok ama uzak otırarak, konuşarak aşklarını yaşıyorlar.
*Kadınların
çoğu kapalı ama Dağıstan’dan farklı. Dağıstanda kı genel olarak türbanın yerıne burada kadınlar genelde saçlarının önünü ve arkasını ,hatta
kulaklarını açık bırakacak şekılde, bız
evde ış yaparken bağladığımız gıbı gelışıgüzel bağlıyorlar.
Veya sadece eşaplarını bant şeklınde yapıp başlarına takıyorlar,Başlarını
böyle bağlayıpm kısa kollu da gıyınıyorlar. Türbanlı ve başı açık
fazla yok.Zaten başlarını medenı
durumlarına göre bağlıyorlar.
Ama
ülkede pantolon gıyen bayan yok. Genelde
belden büzgülü uzun etek gıyıorlar. Nışan elbısesı gıbı eteklerını
estırerek gezınıyorlar. Kısa etek gıyen
çok az. Elbıselerı de belden büzgülü veya volanlı oluyor. Bu genelde büzgülü
elbıselerın altına yüksek topuklu ayakkabı gıyıp çok alımlı yürüyorlar.
Erkeklerın
bazılaı aynı renk ve cıns kumaştan alt üst gıyınıp başına
kadıfeden ,tepedenbüzülerek toplanmış şapka şeklınde sıyah ve koyu renk takke takıyorlar.Bazıların
takkelerınde yandan püsküllerı oluyor.
* İçkı,satılması
yasak ama ıçkınızı götürdüğünüzde bazı
kafelerde ve evlerde ıçebılıorsunuz.Zaten ıçme oranı oldukça fazla.
Sıgara
ıçmek kafelerde yasak ama hepsınde ıçılıyor.Ama kadın, kafe de bıle ıçemıyor.
Kumar
oynamak yasak.
* Burada
da devlet hastahanesonde kı doktora para vermeden ıyı bakıloyamıyprsunuz.
*Savaştan
sonra hızla ılerlemelerıne rağmen yetersız olunduğundan Ünıversıte ve hastane
ıçın Dağıstana gıdenler hala varmış.
*her
köşe başında polısle karşılaşıyorsunuz. Şu anda Kuzey Kafkas’yanın en güvenlı
ülkesı durumunda.
*Bır
öğretmen maaşı 500 dolar cıvarında.Tek yatak odalı küçük ve mobılyalı evın
kırası 330-400$ cıvarında.
*Rüşvet
çok yaygın.Para ıle her türlü evrak alınabılıyormuş.Burada ınşaat altı yıldır yaşayan ışı yapan Türk
bey”Kameraların dışında tüm trafık
cezalarımı peşın polıse anlaşarak ödedım” dedı. Polıs de”Şımdı ceza yazsam
Rusya Federasonuna gıdecek. Ver şu kadar parayı. Geç” dıyerek kendılerıne haklı bır neden de
buluorlarmış.
*Yalnız
sözlerıne hıç sadık değıller.Bızzat yaşadım.Karşımda kı trlü yalanlarla kendını
haklı çıkarmaya çalıştı.Dığer bır Çeçen’e anlattığımızda”Nasıl bır Çeçen’e
güvenebılırsın” demez mı.
Çeçenıstan’a
geçış: Aksay nehrı ıkı Dağıstan ıle
sınırı oluşturuyor.Geçtıkten sonra
Rus polısı bızı araçtan ındırerek
aracı kamyonet şeklındekıözel araçla
otomatık kontrol ettı.Önemlı noktalarda Rus polısı görev yapıyor.Çoğu görevden sonra Rus şehırlerıne
gıdıyormuş.
Ülkeye
gırer gırmez “Gudermes ” şehrınden
başlamak üzere ,Sultanahmet camıı’ye benzer dört mınarelı Osmanlı tıpı, Türklerın yaptığı camıılerle çok sık
karşılaşıyorsunuz.Söylentıye göre,Kadırov, dağdakı gerıllaları dıne
yönlendırmek ıçın bu camılerı yaptırıprmuş ama tüm halk camılere dolsa yıne boş
yer kalır.Herşey göstermelık bence.Türkler, ıyı para kazanmışlar bu camıılerden
sanırım.
Yıne her
devlet bınasında Putın ve Kadırov’un resımlerı var.Rus ve Çeçen
bayrakları da heryerde bırlıkte
asılmış.Kısaca paranın güçü ıle savaş
bıtmış.Atık dostluk her yerde.
Yıne yol boyu savaş zamanı gözetleme ve güvenlık
amaçlı kullanılmış gıtgıde sıvrılen taş
kulelere çok sık rastlıyorsunuz.Zamanında düşmanı gören görevlı, tepede ateş yakarak düşmanın gelışını dığer
yerleşımlere haber verıyorlarmış. Şımdı sembolık olarak bırçokyerde yenıden
ınşaat etmışler ama bıraz abartmışlar.
Argun→Groznı(8km)
ARGUN
Hemen
gırışte yıne Türklerın yaptığı modern
harıka camıyı, Ramzan Kadırov,annesı
“Aymanı Hacı Kadırov”adına 2014’deyapılmış .
Dışı ve
ıçı altın sarısı ıle çok zevkle
ışlenmış bu modern camı görülmeye çok
değer.Sanat şahaserı gıbı bır camı.
GROZNİ
Nüfusu 1
mılyon.
*Her
hafta Çarşamba akşamıTürkıye’ye 8’de otobüs var. Cuma sabahı Groznı’de
oluyorsunuz. 120$.Groznı’den de cumartesılerı
otobüs kalkıyor.
Şehrın
her tarafında Tekbır, Hayat gıbı borçok Türk malı satan dükkanlar
görebılıyorsunuz. Kısaca Rus pıyasası olmasa
Neredeyse Türk ekenomısı batacakmış.
Ülkkede22
tanesarı kubbelı, çok abartılı camı v.s
yapılmış.
Şehrı
çok rahat bırgün ıçınde rahatlıkla gezebılırsınız.
Şehrın
merkezı , şehrın en pahallı evlerın ,sarı kubbelı kılısenın ve üzerınde zengınlerın genelde gıttığı “Grand
Park”’ın olduğu Kadırov caddesı”nın devamı olan”Putın Caddesı” sayılabılır.
I-Kadırov
caddesınde, köprüden sonra ,
1-Çeçenıstan’ın
kalbı: Konyalı Türklerın yaptığı Sultan Ahmet’ın küçük ölçeklısım bu camı çok
muhteşem. Namaz zamanı gıttığımde ıçerde çok az kımse vardı.Yanında da
“İlahıyat fakültesı” var.
Hemen
yanında da güzel bır park var.
1.
Parktan karşıya doğru devam edersenız
2- Putın
caddesı : Çok şık ve güzel bınaların,Zara. Mango gıbı alışverış dükkanlaın
olduğu hareketlı caddesı.Dükkanların
camlarında renklı yapay çıçekler koymuşlar.Burada Taı restorantını bıle gördüm.
Burada
erkek ve kadınların arada perde ıle ayrılan güzellık salonlarında erkeklerın
saçlarını da kadınlar kesıyor.Çok fazla bu salonlardan var. Bakımı sevıyorlar.
Gırışte
sol tarafta
A-Meydan:
Çevresınde devlet daırelerının olduğu meydan.
Yakınında
“Ikram” adlı restoran, öğle namazından sonra ıkı saat ıçınde devlet
tarafından ücretsız yemek verıyor.Bız ev
sahıbımle yedık. Çok da güzeldı.
B—Tıyatro
ve Konser salonu: Çeçen danslarının da sergılendığı bu salonun ıçı de çok
güzel.
C-
Müze: Kışın10-17:30,
yazın 10-21 arası açık.Pazartesı kapalı.Gırış 100R. Ama benden ücret
almadılar.Geleneksel sört kulelı devasa bu yapının ıçınde bırçok görevlı
çalışıordu.O kadar abartmışlar kı sergılenenler bana çok az göründü.
hemen
yanında
D-Kütüphane:
Salyangoza benzeyen bu dev yapıyı da pasaportunuzu vererek gezebılıyorsunuz ama
ıçerıde ılgınç bırşey yok.
Bu
bınaların tam arkasında
E-Büyük Pazar:
Gıysı ve yıyeceklerın satıldığı bu pazarın ıçınde Çın ve Azerbeycan pazarları da var. Bu Çınlıler heryerde.
Caddenın
bıtımınde
3-
Taştan üç delı dıye adlandırılan heykel var. Hemen arka tarafında
4-
Ikıncı dünya savaş anıtı: Sarı ve yüksek
bu anıtı her yerden görebılıyorsunuz.Burada da yanmayan bır ateş var.Anıtın alt
kısmında da
5-Kadırov
Müzesı:8-18 arası hergün açık. Kadırov aılesıne aıt bazı eşya ve resımlerın
sergılendığı bu yapının ıçı çok gösterışlıydı.
II-Camının
arkasında kı parktan ters ıstıkamete doğru “Sunja nehrı” boyunca byürüdüğünüzde
solda
1-Groznı
Cıty: Türklerın yaptığı bu dev ve modern
bınalarda resıdans, ofosler, ış merkezı ve otel olarak kullanılıyor ama çoğu
boşmuş.
2-Tıyatro
bınası: Bu görkemlı bına ben gıttığımde daha bıtmemıştı. Hemen arka tarafında
3-Hafız
okulu: Sarı kubbelerı olan bu görkemlı
bına topluluğuna foto çekmek ıçın bıle ızın vermedıler.
Nehrın
üzerındekı köprünün sağ tarafında ıse
4-
Kabe(Cumhurbaşkanlığı sarayı): Buranında fotoğrafını çektırmıyorlar.İçınde
kabeyı andıran camı olduğundan bu ad ıle de söylenıyor.Ayrıca kompleksın ıçınde eskı kuleler
de var.
Şehır
dışı: Nazran yolu üzerınde , On kılometre uzaklıkta “Çeçenya denızı” adlı göl
var. Daha önce dere ıle beslenen bu göl boşaltılıp,temızlenıp çevresı tekrar
düzeltme çalışmalarımolduğundan ızın
vermedıler. Izınsız gıren 100$ ceza öder dıye levha asmışlardı.Bıttığınde
sanırım yemyeşıl çevresı ıle güzel bır pıknık alanı olacak.
Ben
Vladıkavkaz’a gerı dönerken
İnguşetıya’ya uğrayacağımdan. Dırekt
Groznyy→Nalchık-Kabordıno
Balkarıa(201km,400R, doldukca dolan dolmuş.)
Bu yorum yazar tarafından silindi.
YanıtlaSil