Osh(Kırgızistan)--- Fergana(Özbekistan)
Iki yol var.
1-Osh--- (Dostluk sınır kapısı(Ancidan)15 dakika)---Fergana ( belediye otobüsü gibi,1 saat, 6000UZS)
2-Osh-Kadamjay sınır kapısı (Kırgız) .Sanırım bu sınır kapısına ulaşmak daha uzun sürüyormuş. Sonradan öğrendim. Bu sınırdan sadece Özbekler geçebiliyormuş.
Ben açık olduğunu bildiğim ve çok yakın olan Dostluk sınır kapısından girdim
Dostluk sınır kapısına girmeden önce iki taraflı birçok döviz bürosu sıralanmış .Buradan aldığım fiyatlar:
1 Dolar =12.332 UZB
100 Kırgız somu=13.980 UZB.
Özbekistan sınırında hiç bir şey sormadılar. Sınırdan sonra 43 km uzaklıktaki Andican' a giden belediye otobüse benzer otobüse bindim.
En son durakta iner inmez Fergana otobüsüne bindim.15000 UZB. Bir dolardan biraz fazla. Bir buçuk saate sürdü.
Ama Buraya gelmenize hiç gerek yokmuş. Dostluk sınırında daha farklı yollardan Fergana'ya giden taksilerde varmış. Ben otobüsü kaçırırım diye yeterli incelemeyi yapamadım.
ÖNEMLİ:
Özbekistan'a girdikten sonra eğer otellerde kalıyorsanız, her kaldığınız otelden kaldığınıza dair fatura alıp ülkeden çıkarken göstermeniz gerekiyor.
Eğer benim gibi Couchsurfin ailelerinde kalıyorsanız, veya tanıdığınız bir evde misafirseniz en geç üç gün içinde kaldığınız aile, sizi pasaportunuzun fotokopisi ile kayıt ettirmesi gerekiyor. İzin, ülkeye girdiğiniz tarihten başlıyor.
Ben sadece bir tanıdığıma pasaport fotokopisi göndererek bu sorunu hal ettim.
Yoksa ülkeden çıkarken para cezası ödemek zorunda kalabilirsiniz dediler. Ama ben Tren ile Kazakistan'da geçerken kimse nerede kaldın diye sormadi. Bu yöntemde ,Özbekler 'in turiste farklı bir eziyeti maalesef.
İKLİM
Sert karasal ikilimi olan Özbekistan’da yazın haziran ve temmuz en sıcak, ocak ve şubat ayları da en soğuk aylar. O nedenle gezmek için en uygun aylar ilkbahar(Nisan, Mayıs) ve sonbahar(Eylül, Ekim) dir.
TARÍH
- 8 yy’da Arap kontrolüne geçip 100 yıl Arapların kontrolünde oluyor.
-Samaniler: 9. ve 10. yy ’da
- Karamanlılar:
- Harizm devleti( 1212 – 1220) alıyor. başkent: Khiva.
-Cengiz Han Donemi (1220’den sonra). Ülkeyi talan ediyor.
- Özbek Han Dönemi:
Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından 1227’de kurulan Altın Orda Devleti’nin başına 1313 tarihinde 9. han olarak Altun Orda beyi
Õzbek Han, Altun Orda tahtına (1313 – 1340) geçmesinden sonra; onun yönettiği halka , daha sonradan Özbekler denmeye başlanmış.
Yani Özbekistan, başlangıçta şahıs adı olan Özbek, bir zaman sonra belli bir Türk topluluğunun adı olarak kullanılmaya başlanmış.
-Emir Timur Dönemi: Ülke, 1370’den sonra Emir Timur ’(Timurlenk)in eline geçiyor. büyük bir komutan ve dahi devlet adamı olan Timur, daima savaşçı kişiliği ile Özbekistan topraklarında kendi adıyla büyük bir imparatorluk kurmuş.
1402 Ankara Savaşı’nda Osmanlı topraklarının bir kısmını imparatorluğuna katmış. İmparatorluğunun sınırları Hindistan’dan Akdeniz’e kadar genişleten Emir Timur, Orta Asya’da özellikle Semerkant'ta birçok medrese ve kütüphane yaptırmış.
- Hanlık Dönemi: Orta Asya’da ilk Özbek hâkimiyeti 16. yüzyıl başında, Semerkant’taki son Timur hanedanını yenerek Maveraünnehir’de kendi devletini kuran Muhammed Şeybani Han ile başlamış.
-1861’den 1875’e kadar Rus istilası :Ülke 1867’de Çarlık Rusya'nın hâkimiyetine girmiş.
- Sovyet Donemi:
1 Kasım 1917’de Bolşevikler, Taşkent’e girip egemenliklerini ilan etmiş ve 1924 yılında da bugünkü ülke topraklarını içine alan Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuş.
1924’te Stalin’in projesiyle Orta Asya’da ayrışmalar, din çatışmaları olmuş.
ŞİMDİKİ YONETİM
-1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmış .
Türk lehçelerinden ve Türkçe 'ye en yakın Özbekçe konuşan bir devlet. Özbekistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan, Türkiye ve Türkmenistan ile birlikte günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletlerinden biridir.
Ama bu Türk devletlerinin hepsi tek adam şeklinde yönetiliyor. Lafta demokrasi var ama icraat yok. Ülkelerde ne sistem var. Ne de disiplin. Halkı düşünen yok.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdi Muhammedov gibi.
Baştakiler öldükten sonra koltuk oğullarına kalması için ön çalışmalar yapıyorlar. Bu ülkelerde tek yumruk baştaki Cumhur Başkanlarının gösterişli fotoğraflarını her yerde görmeniz mümkün.
Türkiye'de hemen Rusların boşalttığı boşluğu diyanet aracılığı ile doldurmayı fırsat bilmiş. Bizim paralarla camiler yaptırmış. Türkiye'de din eğitimi vererek hoca yetiştirmiş. Türban modasını yaymış. Kapılarımızı ardına kadar bu ülkelere açarak ülkemizi yol geçen hanına çevirmiş.
Özbekler de Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte bağımsızlığına kavuşan Özbekistan'ın ilk Cumhur Başkanları İslam Kerimov , 20 sene koltuğu bırakmamış. Ölünce şimdiki Cumhur başkanları 'shavkat Murziyoyev' Başa geçmiş.
Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde ve batıda Kazakistan, doğuda Kırgızistan ve Tacikistan ile güneyde Afganistan ve Türkmenistan’dır.
447.400 km2’lik bir yüz ölçümü ve 38milyon nüfusu var.
Yüzde 60 köylerde yaşıyor.
Etnik dağılıma gelince; Özbekler %80, Ruslar %5.5, Tacikler ve Kırgızlar %5’lik orana sahiptir. Nüfusun büyük çoğunluğu Müslüman’dır (Sünni). Ülkede %3.5 oranında Ortodoks nüfus yaşamaktadır
- Özbekistan, Orta Asya’daki eski İpekyolu'nun Fergana, Taşkent, Buhara ve Semerkand gibi en önemli şehirlerinin bulunduğu bir ülkeydi. 18.yy’dan itibaren deniz ticaretinin hızla gelişmesi, İspanyol, Portekiz ve Alman gemicilerin Güneydoğu Asya’ya ulaşması sebebiyle İpekyolu ticari önemini zamanla kaybetmiş.
PARA:
bankalarda veya dışarda seyyar döviz bozanlarda da 1 dolar= 12600 UZS.(Bankalarda değiştirirken 100 UZS kesiliyor.)
1000 UZS=2.5 TL
10 000 Özbek Somu= 25.58Türk lirası yapıyor.(yaklaşık)
Dört sıfır atıp 25 ile çarp .
Paraları çok sıfırlı olduğundan, para bozdurduğunuzda en büyük paraları olan 200000 UZS alınız. Küçük para verirlerse çok yer kaplar.
*Çalışan öğretmenin maaşı 350-500 Dolar. Emekli öğretmenin maaşı ise 200 Dolar civarı.
ULAŞIM
Şehir içi:
-Yandeks taksi uygulaması çok yaygın ve ucuz.
-Şehirlerde Küçük dolmuşlar(Gazel, mikro otobüs) ücretleri çok ucuz.
Şehirler arası:
-tren :Hızlı ve genel tren var. Fiyatı ona göre değişiyor
-Şehirler arası taksi ise tren ve otobüs fiyatlarının iki katına yakın.
-Otobüs en uygun fiyatlısı ama uzun sürüyor.
DİL
Türk cumhuriyetleri içinde sadece Özbekler yazı dili olarak Latin harflerini kullanmaya başlamışlar. Türkçeyi okşuyor ama çok rahat ta onların konuştuğunu anlamıyorsunuz. Sadece yazılanları da tahmin edebilirsiniz.
Örneğin 'Xush kelibsiz'Hoş geldiniz anlamına geldiği zor anlaşılıyor. Nukus'ta Karakalpakca da ise'Xosh keldin'iz' hemen anlaşılıyor .Ama tuvaletlerde bir tarafta 'Erkaklar' yazılınca 'Ayollar'in kadınlar olduğunu anlıyorsunuz. Ama zamanla anlamaya başlıyorsunuz. Bize en yakın dili olan Özbekler.
DİN
Koyu Müslüman sayılırlar.
Türk sepet kafa türban modası hızla burada da yayılmış ve Küçücük çocukların türban taktığını gördüm. Türkiye diyaneti, Özbekleri Müslüman yapmak için iyi çalışma içinde. Ama bir tanıdık örneğin ramazanda restoranların açık olduğunu kimsenin karışmadığını buna karşılık son zamanlarda türbanlı gençlerin çoğaldığını söyledi .
GİYİM
Genelde diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi genelde daha az pırıltılı kumaşlardan uzun elbise giyiyorlar. Ya da alt ve uzun üst giyiyorlar.
EGİTİM
eğitim dili Özbekçe. Ama her okulda Rusca'da öğretiliyor. Çünkü çoğu Özbek Rusya'ya çalışmaya gidiyor.
Ayrıca ülkede ki Rusların, Rus dilinde eğitim aldıkları okulları da var.
TUVALET
Tuvalet kültürü olmayan bu ülkelerde, en gelişmiş Özbekistan'da da var sayılmaz.
Ülkede genelde kanalizasyon sistemi olmadığından tuvaletler yine su olmayan tek delikli olarak dışarıda. Tuvalet dolunca kapatıp yeni çukur açıp yeni tuvalet yapıyorlar.
Evlerin içinde alaturka veya klozet olan var. Dolduğu zaman vidanjörle çekiyorlar.
Ama artık büyük şehirlerde yavaş yavaş kanalizasyon boruları döşemeye başlanmış.
Ama yine ibrikle taharet almaya devam ediyorlar. Bir uyanık Türk, bu ülkelere taharet musluğu satmalı.
SU
Ülkede su şebekesi de yok. Genelde her ev kendi kuyusunu kazdırıyor. Avluda bulaşık yıkanıyor. Eve de buradan su çekiliyor. Bazı bölgelerde şebeke suyu var.
YEMEK
Plov: Bol baharatlı ve çeşitli sebzelerle genelde Havuç ve kuru üzüm ve kuzu eti ya da tavuk eti ile pişiriliyor .Çok lezzetli.
-Özbek Mantısı:
Kapatma şekilleri farklı.
-Çuçuvara: Kızartılmış mantı.
Samsa: Genellikle kıymalı iç ve sebze ile ile yapılan bu börek tandırda pişiriliyor.
-Şaşlik: Kıymadan yapılan bizim şiş kebap
-Dimlama: Fırında güveç içinde et ve sebzelerin uzun süre birlikte pişiriliyor.
-Özellikle kayısıları olmak üzere ilaçsız meyve ve sebzeleri hala çok lezzetli
Harezm (Khorazm) -Lazgi dansı:
Doğanın seslerini ve olaylarını, sevgi ve mutluluğu anlatan bu dans UNESCO Somut Olmayan Miras listesinde .
Başlangıçta Harezm Bölgesi ile adlandırılan bu dans sonra tüm Özbekistan’da turistik gösteri olarak ünlendi.Geleneksel giysileri içinde
Erkek dansçılar başına Çögirme, kızlar ise uzun örgülü saçları ile dans ediyorlar. Ama bir türlü ben bu gösteriyi izleyemedim.
GENEL
-Körpeçe: Afganistan ve tüm Türk Cumhuriyetlerinde kullanılan ince ve dar yatak. Çin'den gelen rengarenk ve pırıltılı kumaşlardan yapılan bu yataklara ve yaşlanmak için kırlentlere hayran kaldım. kısa masaların etrafına bu yatakları dizerek yemeklerini de yiyorlar.
aslında dünya bunları kullanmalı. Mobilyalarla evi dolduruyoruz. Yaşam alanımız kalmıyor.
-Çögirme: koyun yününden yapılan başlık. Sahlar yüksek, halk ise alçak kullanırlarmış. Şimdide geleneksel danslarında ve turistik eşya olarak kullanıyorlar.
- Antalyada yaşadığımı duyan kişi ağız birliği yapmış gibi "Çok güzel yer" demesi de ilginç. Ülkem gel geçen hanı olunca herkesin gözdesi olmuş.
-Ozbekler, özellikle kadınlar kilolu.
-Ağızlarında ne kadar altın dış var o kadar Zenginler.
-Erkekler dindar olduklarından mı geleneklerinden mi anlamadım. Genelde kadına el uzatmıyorlar. Ama kadın elini uzatmadığı erkeğin iki eli ile omuzunu önden ve arkadan okşayarak selamlaşıyor. Bu da bana çok ilginç geldi.
- Burada da gelin, hizmetçi gibi çalışmak zorunda.
-Bir ara Türk dizileri ,milletin ahlakını bozduğundan yayından kaldırılmış. Şimdi ahlak bozan dizilerin dışında ki Çukur gibi Türk dizileri izleniyor!
- Özbekistan'da yollarda 1000 yıl önce Hindistan'da gelmiş Farsça konuşan çok dilenci ile karşılaşacaksınız.
-Burada da insanlar ellerine geçirdiklerini bulunduğu yere maalesef atıyorlar.
-Türk dizilerinden Türkçe öğrenenlere rastladım.
-Yine Rusya, Polonya gibi ülkelerde de Türk firmalarında çalışanlar, Türkçe öğrenenler de var.
-Çok yardımsever bir millet değiller ama metroda yaşlılara yer veriyorlar.
-Pamuk beyaz altın.
- Her yerde Ziraat Bankası veya bankamatikleri var.
-Burada da adım başı Türkiye'de çalışmış Türkçe bilen Özbek kadınlarına rastlıyorsunuz.
-Bunlar da aracın kapısını açıp pis pis tükürüyorlar.
-Araçlara benzin alırken kimse araçta kalmıyor. Güzel bir uygulama.
FERGANA VADİSİ
Özbekistan sınırından girer girmez, Türk cumhuriyetleri arasında bu ülkenin Düzenli yolları, binaları ile farklı olduğunu hemen fark ediyorsunuz.
Fergana vadisi, Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan tarafından paylaşıldığından ve geçiş bölgesi olduğundan önemlidir.
Alay dağları, Fergana dağları, Türkistan sıradağları ve Tanrı dağlarıyla çevrilmiş olan bölge, Orta Asya’nın en önemli tarım merkezidir. Her çeşit sebze ve meyve yetiştiriliyor. En çok üzüm ,kayısı, kiraz, Pamuk ve buğday, pirinç yetiştiriliyor. Hepsi Organik olduğundan da çok lezzetliler. Dışardan gelen meyveler ise hormonlu.
Ayrıca vadide zengin yer altı kaynakları vardır.
Burası "Kadim Uygarlıkların Beşiği" olduğundan çok sayıda antik anıt ve kent kalıntıları, eserleri vardır.
1-FEREGANA
Özbekistan Cumhuriyetinin önemli ekonomi ve kültür şehri. Ünlü mağazaların dükkanlarını görebiliyorsunuz.
Central Park: Şehrin merkezinde ki bu parkta yürüyüş yolları, luna Park ,dondurmacılar ,kafeler, restoranlar vb. var. Naylon çiçek ve renkli ışıklarla süslenmiş taklar , mozaikten yapılmış çiçekler zarif olduğu söylenemez. İçinde
Farg'ona heykelini görünüz.
el-Fergani (Batı'da Alfraganus olarak da bilinen )Türk Müslüman astronom ve 9. Yüzyıl'da yetişmiş en ünlü astronomlardan biridir. Ay'daki "Alfraganus" kraterine onun ismi verilmiştir.
Parkın dışında Kapadokya ve Sultan Ahmet adlı Türk restoranları da var.
Yine parka yakın sebze, meyve ve her şeyin satıldığı, her meyvenin birçok çeşidini bulabileceğiniz pazarı görebilirsiniz. Yeşil bir şehir beklerken sıradan modern bir şehir buldum. Isınamadım bu şehre. Şehir haritası ve gezilecek yerler hakkında da yeterli bilgiye ulaşamadım. İsterseniz taksi ile Özbekistan ve Kırgızistan sınırında ki dağları görmeye (Şah Merdan)gidebilirsiniz
ANI : Burada ki parka yakın Amerikalı ev sahibim öğretmenin evini üç saatte zor buldum. En az altı kişi birbirinden farklı adres söylediler . Özbekler, kesin bilmeden hemen sorduğunuz soruya doğru yanlış cevap veriyorlar. Sorduğum adrese hemen "Taksi çağıralım" diyorlar. Zaten ilk bindiğim taksi de beni yanlış adrese bırakıp gitti. Eve gittiğimde pestilim çıkmıştı.
Fergana---Margilan(16 km,dolmuş 6000UZS)---Riştan(50 km)---Kokand(40 km)
2-MARGİLAN
Burası atlas dedikleri ipekleri ile ünlü. Ben bir ipek mağazası ile ipek yapım atölyesini gezdim. İpekler fena değildi ama satıcı "Sana Türk olduğun için farklı fiyat vereceğim. Turistler gelirse onların yanında benimle Türkçe konuş " dedi. Zaten fiyatlar ederinin üstündeydi.
Yine burada tandırda pişirilen içi etli veya sebzeli samsaları ile de ünlü. Tanesi 6000 UZS. Yine Uygurların lagmanını da deneyebilirsiniz. Hele ekmeklerine bayılacaksınız
Çok lezzetliler.
Bu yerleşimde de insanlar, devasa kapıların açıldığı avlu içinde ki evlerde yaşıyorlar. Bu dış kapılar çok gösterişli. Kapı yetmemiş bir de kapının girişine perde asmışlar. Bu avlulu evlerin oluşturduğu sokaklar oldukça ilginçti. Akşam üstü bu boş sokaklarda oyun oynayan çocuklar ,sokakları şenlendiriyor.
1-Said Ahmad Medresesi: 19 yy 'a ait bu medreseyi çok beğendim. Renkli Tavan işlemeleri çok güzeldi. İçinde eski el işleri, eserler sergileniyordu. Ücret te ödenmiyordu.
2-Burhaneddin el-Marginani ve çilehanesi: Merkeze uzak Taksi ile gittim. Yeşil omurgalı türbesi yeni onarımdan geçmiş ve çok güzeldi. Önündeki meydanda güvercinler vardı . Yakınında kabristan vardı. Aynı kubbeli yeni bir cami yapılıyordu.
*Burhaneddin ,
(1135-1197) Hanefi mezhebine mensup bir İslam alimiydi . O, soyu Halife Ebubekir'den gelen Arap bir ailenin çocuğu olarak ge Marghinan'da 1135'de doğdu . 1197 (H. 593) yılında vefat etti. el-Hidaye kitabını yazmıştır
3-Masjid Shirminpazlik: 1000 yıllık dedikleri camii bu kadar olmaza da çok güzel(Sanırım 200 yillik.Ayninsutunlari Kokand'da da gördüm.)Merkeze de yakın. Kesin görünüz.
Buradan Riştan'a direkt araç yok. Ya Fergana'ya geri dönüp oradan gideceksiniz Veya 100 numaralı otobüse binip çatalda inip oradan Riştan otobüsüne binmeniz gerekiyor.
ANI:
Burada Özbek bir ailede misafir oldum. Karı -Koca çalıştığı için evin üniversiteye giden oğlu beni karşıladı. Avlu içindeki güzel evlerinde çok güzel ağırladılar. Evin babaannesi biber dolması pişirdi. Aksam tüm aile birlikte yedik. Sohbet ettik .Eğitimli bu aile inanılmaz misafirperverdiler. Tüm yaptıklarından sonra bana ipek örtüler hediye vermeye çalıştılar. Tüm ısrarlarına rağmen kabul etmedim. Çünkü ben evdekileri birilerine vererek evi boşaltmaya çalışıyorum. Çantamda da hiç yer yoktu. Sadece bir kremlerini aldım.
RİSHTON(Riştan)
Seramikleri ile ünlü şehir.
Önce bindiğim araç beni, her şeyi bulabileceğimi söylediği Çınar komplekse götürdü. Müşteri olmadığından çoğu dükkan kapalıydı. Daha sonra taksi ile Alusher Nazirov adlı binası da çok eski olan geleneksel Workshopa gittim. Gerçekten çok zarif ve güzel seramikler vardı. Ama buraya gelmenize gerek yok.
Şehrin çıkışında çok yolun iki tarafında güzel satın alabileceğiniz porselenler var. Özbeklerin çay içtiği, bizim kahvaltılık olarak kullanabileceğimiz kaselerin tanesi 2.5 TL idi. Ama ben çantam ağırlaşır diye alamadım .Zaten havalar ısındığından küçük sırt çantamı, yağmurluğumu, montunu vb. hep yayladakilere bıraktım. Ama Kokand'a ki ev sahiplerime gelirken getirmeleri için sipariş verdim.
KOKAND
NOT: İçinde meyveleri, reyhan yaprakları olan Kokand ayranını içmeden ayrılmayınız. Acılı olanı da var.
ANI: Burada couchsurfing 'ten iletisime geçtiğim gencin teyzesinin evinde kaldım. Önce Türkiye'de çalışmış ve Türkçe bilen kızı ile Riştan'da buluşup özel araçla annesinin evine geldik. Beni o kadar sıcak karşıladılar ki artık utanıyorum. Harika bahçelerinde Türk çayı ile harika şeyler yedik. Organik domatesin tadını unutmayacağım. Komşularından çok uygun Taskent'e taksi de buldular.
Köyden taksi ile 13 km uzaklıkta ki Kokand'a gittik. Taksi altımızda olunca gezmemizde çok rahat oldu.
Hokand (Kokand)Hanlığı Tarihi:
Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan ve Doğu Türkistan'ı da kapsayan bölgede 1709 ile 1876 yılları arasında hüküm sürmüş Monorşi Mangıt-Ming Hanedanlığı. Başkenti Hokand olan hanlığın Yönetiminde Hokand, Taşkent, Buhara, Semerkand, Margilan, Namangan, Fergana, Andican, Türkistan, Çimkent, Taraz(Talas), Bişkek, Oş, Zaferabad, İsfara, Aksu, Kaşgar, Hoten gibi farklı etnik grupların yaşadığı şehirler vardı .
Kokand, Büyük İpek Yolu üzerindeki en eski ' Bilim ve eğitimin ,çok gelişmiş olduğu şehirdir.
1- Hudayar Han Sarayı: Giriş 25 UZS Foto çekme 15 UZS. Tek kelime ile muhteşem. Ahşap tavan süslemeleri her tavanda farklı. Renkler inanılmaz. İcinde ayrıca çok çeşitli müzeler var.
Yanında ki Hudayar Han'ın eşlerine ait olan bina onarılarak sanırım alış veriş yeri olacak.
Buradan araç ile
2-Jami Camii( Cami Camii): Giriş 25 UZS.Herbiri ayrı oyulmuş ahşap sütunların olduğu bu eserde çok güzel. Buranın içinde de ipek üretimi, porselen satışı, takı satışı vardı.
Buradan araç ile
3- Aynı bahçenin içinde
A-Norbut- Biya-Medresesi
B-Mezarlik: Özbeklerin mezarları her tarafı kapalı, üstü kubbemsi tuğla veya betondan yapılıyor.
C-Madari Han'ın Türbesi: Kubbeli bu türbenin işlemeleri de çok güzeldi.
Biraz ilerisinde
D- Dahma-i-Şahan'ın anıt mezarı ve Kokand hanlarının mezarları
Bunun dışında da da bu şehirde görülecek yerler var.
Kokand---Taşkent (Tren -10 dolar,5 saat; taksi 20-27 dolar,3.5 saat)Ben ,taksi ile 100000=230 TL ödedim ..
TAŞKENT
1966 senesinde yaşanan büyük depremden sonra adeta şehir, planlanarak yeniden inşa edilmiştir
Şehrin binaları ve yolları büyük ve güzel. Başkentte kanalizasyon ve su şebekesi var. Ama gaz boruları bazı evlerin duvarlarının üzerinden geçerek çirkin bir görüntü oluşturmuş .Burada bile alt yapı yeterli değil.
Ulaşım:
-Tashkent city tour : İki saatlik tur 'da 12 farklı yere uğruyor. Ücreti 15 Dolar= 200000 UZS
Kesinlikle değmez. Ayni yerlere metro ile çok rahat ulaşıyorsunuz.
- Metro'nun yer altı da 3 ,yer üstünde bir hattı olmak üzere 4 hattı var. Metro ve belediye otobüsü tek biniş 2000 UZS. Nerede inerseniz inin fiyat aynı.
Kredi kart ulaşımda da de geçiyor. Fiyat aynı
Her iki toplu taşıma da gayet konforlu.
Şehir, birçok yeşil parkı ve geniş caddeleri olan güzel bir şehir. Ama Rus kültürü aldıklarından her şey devasa. Ben bu türlü şehirlerde yön duygumu kaybediyorum. En görkemli 'Hotel Özbekistan'da bile şehir haritası bulamadım. Küçük bir çıktı verdiler. Elimde harita olmayınca da iyi plan yapamıyorum.
Isınamadım bu şehre. İnsanları donuk. Kime adres sorduysam çoğu "bilmiyorum" deyip geçtiler. Cevap verenlerde yanlış yere yönlendirdiler. Yardımsever bir millet değil. En sonunda patladım. Çıkarlarını çok iyi gözetliyor. Kırgızlar daha geri ama kesinlikle daha sıcak ve saflar. Sevemedimmmmbbu şehri ve insanlarını.
Hem Taşkentlilerin yardımcı olmaması, hem de Taşkent hakkında yazı yazanların gerekli açıklama yapmaması veya yanlış bilgi vermesinden aynı yerlere birkaç defa gitmek zorunda kaldım. Çok yoruldum.
Bu dağınık bir şehiri gezmek için fazla zamanınız yoksa Amir Timur Meydanını ve HZ İmam Kompleksini gezmeniz yeterli olacaktır..
Taşkent Metrosu:
Her istasyonu yerel sanatçılar tarafından farklı mimaride yapılmış ama bir o kadar da zevksiz ve kaba. Daha güzel olsun diye abarttıkça abartmışlar.
özellikle Sovyet döneminde uzay keşfindeki Kosmonavtların resimleri olan istasyonun fena değil. Bizim Hazerfen Çelebi'nin Kız kulesinden uçarken resmi var dediler ama kaç kez gittiysem bulamadım.
Bu gezmesi zor olan şehri
Hangi metro durağında inerseniz nereleri görebilirsiniz diye gruplandırırsak:
I-Yeşil hat üzerinde :
1- Türkmenistan metro durağı:
Metronun duvarlarında ,ülkenin gezilecek yerlerinin kabartmaları varmış .Ben metronun duvarlarında olduğunu bilmediğimden bulamadım. Zaman kaybetmeye değmez.
2-Shahriston metro durağı:
1.-Sehitler Anıtı:
Bağımsızlık için savaşanların anısına yapılan bir anıt.
Hemen alt tarafta
2.-Memorial Shahidlar Hotirası (Zulüm ve Baskıların Kanıtı Müzesi): Giriş 25000UZS
Müze, baskılar ve zulümler sonucu öldürülen veya hapsedilen insanların anısına 2002 yılında açılmış. Müzede Stalin rejimi döneminde bağımsız bir Özbekistan için mücadele eden Özbeklerin kanlı şekilde bastırılması, mahkumların yaşadığı acıların anlatıldığı resim vb. var.
Yolun karşısına geç.
3.- Televizyon Kulesi: Giriş 50000 UZS.
Asansör ile 100 metre çıktıktan sonra ikinci 100 metre daha çıkıyorsunuz.
375 metre yükseklikteki kule, Orta Asya’nın en yüksek yapısı. Kuleden televizyon ve radyo yayını yapılıyor. Kule, meteoroloji istasyonu görevi görüyor. 110 metre yükseklikteki gözlem yerinde döner restoran Koinot var. Restoranın ulusal tarzdaki mavi salonunda veya Avrupa tarzındaki kırmızı salonunda yemek yerken şehrin muhteşem panoramik manzarasını da izleyebiliyorsunuz.
50 metre ileride
D- Beş Kazan : Bu restoranda ocağın üzerine sabitlenmiş dev kazanlarda pilav ve diğer yemekleri pişiriyorlar. Pilavları çok lezzetliydi.
3-Bodomzor metro durağı:
Metrodan çıkıp sola çıkıp dışarı çıkıp tekrar sola biraz yürüdüğümüz de
1.-Japon Bahçesi: Giriş 25000UZS.Pek Japon bahçesi ile ilgisi yok. Yapay gölün kenarında dinlendirici bir park.
Buradan yürüyerek
2.- Minör Camii: Beyaz mermerden yapılmış çok güzel bir camii.
Buradan tekrar metro istasyonuma gitmedim.
Camiden çıkıp çıkıp ırmak boyu yürüyüp köprüye çıkıp yürüyüp tekrar köprüden aşağı yine ırmak boyu
yürüdüğünüz de
3.-Anchor (Luna Park) devamında
4.-Nevruz Park
içinde hediyelik eşya yöresel giysi dükkanları, kafeler vb. olan park.
İçindeki 72 metre yükseklikteki 'Anhor Yıldızı' adlı dönme dolabı ile ünlü.
Yine burada ki Özbekistan’ın her yerinden yapıların minyatürlerine, eski Özbek evlerini görünüz.
Buradan da otobüsle metro durağına gelip istediğiniz yere gidebilirsiniz.
4-Abdullah Qodiriy metro durağı:
1.-Alay Bazaar (Oloy Bozori) :Yine meyve, sebze, kuru yiyecekler ve sepetlerin satıldığı bir kapalı pazar. Başka pazara gittiyseniz gitmeseniz de olur.
5-Amir Temur xiyoboni metro durağı :
(Yürüyerek bir çember çizerek yine aynı yere geliyorsunuz. )
1.-Amir Timur Meydanı ve yakınları:
Emir Timur Meydanı 1882 yılında şehir Türkistan askeri komutanlığının merkezi iken M.Chernyaev’in emriyle kurulmuş.
2.-Monument of Amir Timur:
Meydanda heykeltıraş İlkhom Jabbarov tarafından yapılan bronz bir anıt. Emir Timur at üzerinde geleneksel kıyafeti ile betimlemiş. Üzerinde Emir Timur’un ünlü sözü 4 dilde yazılı: " Ülkeler kılıçla alınır ama adaletle korunur."
3.-Amir Timur Müzesi: Giriş 40000,foto çekme 30000 UZS.Toplam.70000 UZS .Girişte kimse bakmıyor.
Müze 2006 yılında Emir Timur’un doğumunun 680. yıldönümünde kurulmuş. Müzede bölgenin geçmişi hakkında yaklaşık 3.000 eser var. Bunlar arasında el yazması kitaplar, silahlar, porselenler, eski giysiler, mutfak eşyaları ve çeşitli sikkeler bulunuyor. Doyurucu bir müze.
4.-Forumlar Sarayı: Hemen Özbekistan Otel'in yanında ki bu görkemli binada önemli devlet ve uluslararası etkinlikler düzenleniyor.
5.-Saat kuleleri
Buradan yürüyerek
6.-Broadway Caddesi: Genelde yerel sanatçıların resimleri sergileniyor. Nizim Rus pazarları gibi eski ve yeni birçok şey tezgahlarda satılıyor.
7.-Özbekistan Tasviri Sanat Galerisi: Giriş 50000 UZS. Binası güzel ama içindekiler o kadar değil. Hemen karşısında
8.-Prens Romanov Sarayı (Former Residence)
:Bina çok görkemliydi ama bu Sarayı (Former Residence), 1891 yılında mimarlar Benoit ve Geyntseltmans tarafından İmparator Nicholay I’in torunu Prens Nikolai Konstantinovich Romanov için yapılmış. Saray, 2000 yılından beri ziyarete kapalı. Burada sadece Dış İşleri Bakanlığı’nın resepsiyonları veriliyor.
Sarayın alt yolundan sağa doğru yürürseniz
9.-Alisher Navoiy Tiyatrosu:
Ancak içeriye gösteri için bilet alırsanız görebiliyorsunuz. Ben gittiğimde opera bileti 50000 UZS idi.1947 yılına yapılan bu görkemli ulusal tiyatro ve opera binası , ismini Ali Şîr Nevaî’den alıyor.
Not: Buraya Kozmonavtlar veya Mustagillik metrosu da yakın. Ikisinin ortasında sayılır
10.-Mustaqillik(Bağımsızlık) Meydanı:
Havuzlu bu meydanın gittiğimde belli bir kısmı onarımda olduğundan kapalıydı .
Sovyet döneminde meydan Lenin Meydanı olan bu meydanda Lenin Anıtı da varmış. 1991 yılında ülkenin bağımsızlığı ilan edilince meydanın ismi Bağımsızlık Meydanı olarak değiştirildi,
*İçinde de Cumhur başkanlığı sarayı var.
Hemen yan tarafında
8-Hatıra Meydanı:
Büyük gölgeli ağaçlar var.
A-Anne heykeli
Hatıra Meydanı, II. Dünya Savaşı’nda evlatlarını kaybeden anneler anısına yapıldı. Meydanda savaştan geri dönmeyenlerin isimleri yazıyor. Anne heykelinin önünde de sönmeyen bir ateş var.
19.- Milli Kütüphane
Buradan yine EmirTimur meydanına dönmüş oluyorsunuz.
6-Mingo'rik metro durağı(Yeşil ve mavi hattın kesiminde):Duraktan 1 km uzaklıkta
Ming Uruk-Bin Erik Kalesi:Ming kalesi :Giriş 20 UZS. İlk yerleşim olan kale M.Ö 2.yy'dan kalma. Koruma altına alınmış.
II-Mavi hat
1-Chorsu metro durağı
:
1.-Kukeldash Medresesi ne yakın durakta ininiz.
Kukeldash Medresesi : Giriş 15000 UZS. Halen aktif olan bu medresede sadece orta göbeğe kadar gidebiliyorsunuz. O nedenle giriş kapısından görmeniz yeterli olacaktır.1587-1591 yılları arasında ünlü devlet adamı Kul-baba Kukeldash tarafından yaptırılmış.
Hemen medresenin önünden 43 nolu otobüse binip
2.-Hazreti İmam Kompleksinin önünde ininiz.
Gezilecek yerlerin hepsi bu caminin arka tarafında. Yine çevrede diyanet ile ilgili geleneksel binalarda göreceksiniz.
A-Hz İmam Camisi
Cami 2007 yılında 16. yüzyıl mimari tarzında inşa edilmiş.
B-Teleshayakh Camii (Tillya Sheikh, Teleshayakho) Onarım nedeni ile kapalıydı. Görevli içini açarak gösterdi.
Hemen yanında
C-Muyiy Mubarak Medresesi:18. yüzyılda yapılan medreseye
Giriş 50 000 UZS. Foto çekmek yok. İçinde
Hz. Osman’a ait toplam 4 Kur’an-ı Kerim nüshasından biri var. (1. Taşkent, 2. Topkapı Sarayı, İstanbul, 3. Kahire, 4. İngiltere). Bunlar arasında hangisinin gerçek nüsha olduğu bilinmiyor ama bu camidekinin dünyanın en eski Kur’an-ı Kerim’i hatta gerçek olduğu söyleniyor. Hz. Osman’ın bu dünyaca ünlü el yazması Kur’an-ı Kerim’i 7. yüzyılda ceylan derisi üzerine Medine, Şam ve Bağdat şehirlerinde yazılmış. Timurlenk, Şam'dan Kur’an-ı Kerim’i Orta Asya’ya getirilmiş. Kur’an, Rus devriminden önce St. Petersburg şehrine gönderilmiş. Daha sonra Özbekistan’a geri iade edilmiş.
Ayrıca Efsaneye göre Hz. Muhammed’in saç tutamı, medrese kütüphanesinin içinde saklanıyor.
Karşısında
D-Barak-Khan Medresesi (Baraq Khan),
Shaybanid hanedanı döneminde Ulugbek torunu Taşkent Valisi Barak Han (1529-1563) tarafından yaptırılmış. Medresenin giriş kapısının üstünde Arapça ' Allah Büyüktür ve Allah Ebedidir' yazıyor.
Barak Han Medresesi: Ücretsiz. Dükkânlar var .Hepsinde harika el işi ve mine işleri var.
Karşı tarafta
E-Kaffal Shashi Mozolesi (Kaffal Ash-Shashi, Qaffal Ash-Shashi)
Burası ünlü bilim adamı, Kur’an ve Hadis âlimi, şair ve usta, bölgedeki ilk imam Hazreti İmam’ın (tam adı ile Ebu Bekir Muhammed Kaffal Şaşi) türbesi. Türbe yüzyıllar boyunca baskınlar ve depremler nedeniyle yıkılmış. Şu anki mozole 1541 yılında Şeybanlılar Devleti hanedanı tarafından yapılmış.
Not: Hoca Akhrar Camii (Cuma Camii- Namazgoh Camii)
Şehirdeki ilk Cuma camisi 819 yılında kurulmuş. İsmini Orta Çağ dönemi tasavvuf liderlerinden Hoca Akhrar’dan alıyor.
Bu camide Chorsu durağına yakın ama ben nasıl olduysa atlamışım.
Buradan yürüyerek
2.-Tabiat Müzesi: 17'ye kadar açık. Giriş 25000UXS.Ben geciktiğimden içini göremedim.
Karşıda
3.-Chorsu Bazaar:
taze meyveler, sebzeler, kurutulmuş meyveler, ekmek, vb. satılıyor. Kubbeli kapalı çarşıda ise
et ve süt ürünleri satılıyor. Zengin bir pazar. Buraya gittiyseniz başka pazara gitmeye gerek yok.
2-Alisher Novoiy metro durağı (Mavi ve kırmızı hattın kesişiminde)
metro istasyonundan Edebiyat müzesini sorup ona göre çıkınız. Hemen yol üstünde
1-Taşkent City: Içinde modern alış -veriş mall olan yüksek apartmanlardan oluşuyor. Ben gittiğimde hala yapılıyordu. Taşkent City, şehrin modern Bölgesi olacak.
2-Alisher Navoi National Park
1.-Alisher Navoi’nin anıtı var. Hemen arkasında
2.-Edebiyat Müzesi:
Giriş 16000 UZS.
1969 da Sovyetler döneminde yapılmış. Günümüze kadar hiç değişmemiş.
Bu büyük müzenin içinde farklı odalar var.
-Ulubek salonu(Amir Timur Şah'ı oğlu Ruh mirza'nin oğlu-torunu)
*Burada Samanilerin mezarı(Moğollardan önce yapılmış. Mogollar zarar verememisler. Topraga gömmüşler.
-"Abdurrahman Camii'nin odası :Ali Sir Nevai bin'in öğretmeni .Hem Türkçe hem Farsi yazmış. Horasan'da Arapça, Farsı, Türkçe kullanılmış. Fakat Ali Şir Nevai, "Biz Türk'üz." diyerek Türkçeyi öne çıkarmak istediğinden hep Türkçe kullanmış .
Ali Şir Nevau'nin hikayelerinden
Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, yedi gezegen ,İskender Şah duvarı gibi eserlerinin duvar resimlerini de görebilirsiniz.
El yazısı eserlerinin fotokopileri de var.
-Babur şah odası: Fergana'da doğup büyümüş. Daha sonra Hindistan'a göç etmiş. Ordusu ile Hindistan'ı feht etmiş. Anne tarafı Cengiz Han, baba tarafından Amir Timur'un 5. Torunu olan Babur, 300 yıl Hindistan ve Afganistan'da hüküm sürmüştür .İngilizlerden sonra idam edilmiştir.
3-Kosmonavtlar metro durağı:
1.-Zhemchug
Mimar Odetta Aidinova tarafından 1985 yılında yapılan Zhemchug, galeriye benzeyen bir apartman binası. 16 katlı bina. Her katta o katta yaşayan ailelerin birliktelik yapmadı için kısmındaki teraslar var. Bu proje sadece bu apartmanda uygulanmıştır.
2.-Uygulamali sanatlar Müzesi: Giriş 25000 UZS. Buradaki işlemeler ve sergilenen eserler çok zarif .Burayı kesin görünüz. Çok şık hediyelikler de alabilirsiniz.
III-Kırmızı Hat
1-Hamid Olimjon metro durağı:
1.-Moskova Evleri: metronun hemen çıkışında Adını şair Hamid Alimjan’dan alan meydanda bulunan tipik Rus mimarisi ile yapılmış Moskova Evleri var. Asla gitmeye değmez. Sıradan eski apartmanlar.
2-Xalglar Do'stliği(Halklar Dostluğu) metro durağı
Metrodan sağ taraftan dışarı çıktığınızda
1.- Demirci ve çocuklar heykeli: 2. Dünya Savaşı'nda bir demirci,14 çocuğu alarak bakmış.
Meydanı’nda; 2.dünya savaşı sırasında bir demirci adamın, 14 çocuğu alıp bakmasının konu edildiği heykeller topluluğu görülmeye değer. Çocuklardan birisi Alman olduğundan Meydana da bu ad verilmiş.
Hemen arkasında
2.- Drujba Naradov sarayı:
1980 yılında yapılan kaba bir konser salonu. Burada ayrıca uluslararası performanslara da yapılıyor . Yürüyerek
3.-Abdul Kasım Medresesi: Giriş ücretsiz. İçinde ki dükkânlarda Özbek geleneksel çok güzel ağaç oyma işleri var. Özellikle Satranç tahtaları harika. Büyükleri 350 dolar civarında Sanırım 200 dolara alınabilir.
4.-Parlemento binası: Hemen sağda. Foto çekmek yok.
5.-Şairler ,yazarlar parkı:
Çiçeklerle donatılmış çok bakımlı park. Ülkenin ünlü yazar ve Şairlerin dev heykelleri var.T epede de Mavi kubbenin altında Alisher Novai'nin heykeli var.
Buradaki göl üzerinde su bisikleti ile gezebilirsiniz.
Hemen bitişiğinde
6.-Magic Park:
(Magic City)
Disneyland ile luna Park arası bir yer. Yapay gölün etrafında şato gibi binalar var. Akvaryum(Giriş 100000 UZS),magic müzesi vb.de var. Gezmesi keyifli. Buraya 'Halklar dostluğu' Metrosu daha yakın.
Zaten Halklar dostluğu metrosu ile Milliy Boğ metrosu arası 400 km.
Magic Parktan lüks Babu caddesine çıkıyorsunuz. Bu geniş cadde üzerinde , ünlü markaların dükkanları var. Hemen Magic Parkının önünden 81 nolu otobüs ile Babu caddesinde otobüs döndüğü zaman ilk durakta ininiz. Solda ki parkta Puskin heykelini görünüz. Sag taraftada Karavan Restoran'a gidebilirsiniz.
Bu otantik restoranda eğer en az 2-3 saat önce sipariş verirseniz et ve sebzelerin güveçte fırında uzun süre pişmesiyle 'Dımlama ile 15-20 dakika önce sipariş verirseniz 'Çuçuvara (Kızartılmış mantı,8 tanesi 36000 UZS.) yiyebilirsiniz.
Kıyma ve tavuk eti ile yapılan Şaşlık (Bizim şiş kebap ) ise fyiatlari 39000-42000 UXS aradı değişiyor.
Gitmediklerim:
1-Özbekistan Tarihi Devlet Müzesi:
Özbekistan Tarihi Devlet Müzesi’nde eski çağlardan itibaren Timur dönemine kadar olan Özbekistan tarihi anlatılıyor. Sergilenen eserler arasında Sel-Ungur mağarasında bulunan ve 1.5 milyon yıl önce yaşadığı anlaşılan ilkel insan kalıntıları, Fergana Vadisi’nde bulunan ve M.Ö 2000 yıllarına tarihlenen 2 taş yılan heykeli, M.Ö 5-19. yüzyıl arasındaki dönemi kapsayan para koleksiyonu var.
2-Planetarium Astronomi Müzesi:
Planetarium Astronomi Müzesi, UNESCO desteği ile kurulmuş. En büyük gök bilimcilerin portreleri, gezegenlerin ve yıldızların resimleri, Astronomi Enstitüsü, Maidanak ve Kitab astronomi istasyonları sergileniyor.
Taşkent---Semetkant(350 km,tren 3.5 saat,120000 UZS.)
'Olmazor' metronistasyonunda kun Taksi duraklarından 80000-100000 UZS gibi daha uygun taksi bulabilirsiniz. Aynı yerden
Hafta içi otobüsler ise çok ucuz oluyor ama hafta sonu otobüsler sabah kalkan da direkt gitmiyor.(60000 UZS.)
SEMERKANT
Ben buraya otobüsle gelip yol ağzında indim. Taksiciler "Ragistan'a mı? yoksa Semerkant city'e mi gidiyorsunuz ? " diye sordular.
Yani Registan dedikleri registan meydanı olup eski Semerkant'mış. Semerkant City dedikleri ise iş adamları için kurulan yeni yerleşimmiş.
Semerkant, Buhara’ya göre daha büyük şehir havasında.
2750 yıllık Semerkand, İpek Yolu’nun en ünlü şehirlerinden biridir.
ortaçağda Şeyhler ve alimleri ile ünlü ve bilim ve sanat merkeziymiş.
iyi korunmuş, şehrin 16-17 yy. kalma sokaklarında dolaşabilirsiniz.
Ama Semerkant'ta Uluğbek caddesi ve ara sokaklarında çok şık kafeler, restoranlar, eğlence merkezleri gördüm. Ünlü mağazaların dükkanları vardı. Ama yine biraz merkezden uzaklaştığınızda kanallar çöple dolmuştu.
I- Registan Meydanı:
Buradan alacağınız 5 Dolar= 65000 UZS tek biletle aynı avluda ki üç tane Medreseyi gezebiliyorsunuz.7-11 arası açık.
Her medrese iki katlı olup içinde ayrıca müzesi de var. Ayrıca medreselerin içindeki talebe odaları birçok hediyelik eşya satan dükkanlara dönüştürülmüş. Hepsi de benzer ama birbirinden güzel medreseler.
1-Ulubek medresesi:
2-Şirdar Medresesi(Sher-Dor Medresesi)
3-Tilla Kari Medresesi:(Altın Medrese): Bu medrese sarı renk ağırlıklı. İçerisindeki yaldızlı işlemelerden dolayı bu adı almış.
Meydandan yoldan sola doğru M3 belediye otobüsü ile veya 10-15 dakika yürüdüğünüz de; Önce Ser-Dor'un sade türbesini görünüz. Hemen arkasında
4- Gur-Emir Medresesi ve Türbesi:
(Amir Timur'un Anıt Mezarı)1405): : 9-20 arası açık. Giriş 40000 UZS.
Buranın yapımına çok özen gösterilmiş. Gerçekten muhteşem. Timur'un mezarı ,siyah olan.
Burada kullanılan tuğlalar, İran dahil en yüksek ısıda pişirilenlerdenmiş. Ama daha sonra Rusların yaptırdığı duvar ,her depremde tehlike
yaratıyormuş.
*Buradan biraz daha ileri yürürseniz meydanda Amir Timur'un güzel bir heykelini görebilirsiniz.
Registan meydanında sürekli kalkan açık araçlarla ücret ödeyerek 10 dakikada
II-Diger gezilecek yerlerin olduğu meydan:
1 - Bibi Hanım Camii:
Omurgalı ve mavi ,yeşil çinili çok güzel iki tane kubbesi var. Giriş 40000 UZS.
Timur’un çok sevdiği eşi Bibi Hatun adına y 1399 – 1404 yıllarında yaptırmış .
Karşısında
2- Bibi mozole : Giriş 45000UZS.Tek ,düz masmavi kubbeli.
Hemen yanlarında
3--Tarihi Siyop Bazoor: 7-19 arası açık. Kapalı iki pazarda da da kuru yiyecekler, meyve, hediyelikler satılıyor.
Yanında ki açıkta elbiseler ve hediyeliklerin her çeşidini bulabilirsiniz. Ayrıca yan yana sulanmış dükkanlarda hediyelik istediğini bulabilirsiniz.
Buradan 10 dakika yürüdüğünüz de
4-kızıl Zinda: Hızır ve İsmail Ketomov'un anıt mezarları var. Foto çekmek yok.
Aşağıdaki ana yol kenarından 10-15 dakika yürüdükten sonra
5-Shahi-Zinda Türbeleri: Giriş 40000 UZS .Burada HZ Muhammad'ın yakın akrabası,
emir gibi üst tabakalara ait eski binalarda mezarları var. Burası da çok güzel. Cini işlemeciliğinin en güzel örneklerini gireceksiniz.
buradan ana yoldan araç ile 15 dakikada
6- Ulugbey Gözlem Evi(Rasathane): 8-20 arası açık.
Uluğ Bey Timur İmparatorluğu'nun 4. sultanı. Matematikçi ve gökbilimci. Rasathanesini gezerken devrine göre ne kadar bilim sahibi olduğunu anlıyorsunuz.
• Ünlü Türk matematikçisi Ali Kuşc, Semerkant’da Türk Matematikçi ve gökbilimci Uluğ Bey’in yanında yetişmiş.
Not: Registan meydanına gelirken Ulubeğ gözlemevini, Shahi Zinda türbelerini ve Bibi hanım türbesine giden yol ayrımından geçiyorsunuz. Planınızı ona göre yapınız.
Yakınında
7- Semerkant Afrasiyop Müzesi
: Burayı yorgunluktan atlamışım.
SEMERKANT ŞEHIR DIŞI
1-İmam Buhari türbesi: Semerkant'tan Buhara'ya giderken yol üstünde 15 kmden sonra 15 km daha içeri giriyorsunuz .
2-SHAHRISABZ
(Shakhrisabz)
Semerkant'ta sonra Orta Asya’nın ikinci en eski yerleşim(1270 yıllık .)
İpek Yolu üzerindeki Emir Timur’un doğduğu bu şehir, Semerkant’a 80 km uzaklıkta.
Tarihi Şehir Merkezi, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde ama hepsi birbirine benzediğinden Semerkant'tan sonra buraya gelmeye gerek yok.
Burasıda yeni şehre SHAHRISABZ City deniliyor. Taksiden 'Kitab' dan indikten sonra 5000 UZS'ye AkSaray"a(Eski yerleşimin olduğu bölge) gidiniz.
Burada ki tüm girişler
Giriş 30000 UZS. Çoğunun giriş kapısının dışında ki kapılarından da girebilirsiniz
Sırasıyla:
1-Ak Saray:
Timur, bu sarayı annesi için çamurdan 24 yılda yaptırmış .Zamanında işletmelerin çok güzel olduğu belli. Ama sadece çinili devasa kapısı ve saray çevresindeki duvarlar kalmış. Sarayin kapısı eskiden 76 metre iken şimdi 38 metresi kalmış .Savaşlardan sonra Timur, burada kalırmış.
2- Amir Timur heykeli
3-Timur müzesi:((Chubin medresesi) : Aslında güzel bir müze ama sadece Timur"un savaşta kullandığı kılıçlar ve davul tokmakları orjinal. Digerlerinin hepsi sembol.
4--Abdushukr Og'alig' mosque : Ücretsiz. İçinde bir şey yok ama açık mavi tonlarda ki tavan işlemeleri çok güzel.
Karşısında
6-Chorsu restoran: Çok şık .
7-Ko'k gumbez: Timur'un babası Tarag'ay Bahodir l ile Öğretmeni Shamsiddin Kulol'un anıt mezarları. var. Hediyelik dükkanları da var. Çok girmeye değmez.
8-Darul Saadet camii : Timur'un oğlu Cihangir Mirzanin kabl anıt mezarı var.
gugumbaz: Ayrıca burada Timur'un ölmeden hazırlattığı mezarı var. Ama karısı Bibi hanım istemediği için Semerkant'ta gömülmüş.
ANI:
1-Daha önce bir Özbek kadın, çalışmak için geldiği Türkiye'de baktığı adamla büyük ihtimalle gizli nikah kıyınca çocukları nasıl yaptılarsa sadece bir ev verip maaşa bağlamışlar. Bunu bana anlatan Özbek, ailenin yaptığını ayıplıyordu. "Bende olsam aynısını yapardım. Özbek kadın çalışmaya değil zengin yaşlı adam bulmaya gitmiş." dedim. Televizyon programlarında bu yabancı uyruklu kadınlar tarafından kandırılan adamlarla dolu. Ülke, yol geçen hanına dönerse bunların olması normal.
Ayağım kırıldığında bana hasta hane de bakan Özbek kadınının yalanlarını ve sabaha kadar mesajlaşıp gece yarısı terminale gidiyorum diye ayrılmasını unutmadım.
Ama tabii ki gerçekten çalışmaya gelenler hatta eşi ile birlikte gelenler de var.
Özbeklere ısınamadığımda haklıymışım.
Ak Sarayda Türkiye'de çalışmış kadın ile sohbet ederken Türk erkeklerin çapkınlığından bahsedince ben de " Sizin kadınlarınız da aşağı değil. Yolda adam buluyorlar. "
deyince arkadan kabadayı genç yanlış konuştuğumu söyledi. Tartışma büyüdü. Ana avrat sövmeye başladı. "Ben Özbegim.Özbek kadına laf söyletmem. Sen yaşlı olmasaydın şimdi ölünü yere sermiştim" diye zırvalayarak beni korkutmaya çalıştı. Bu arada polis çağırmış. Polislere o zır cahil genç "Özbek kadınlara 'O....u' dediğim yalanını söyledi. Polislere" bana küfür ettiğini hiç önemsemiyorsunuz" dedim. Polis ikimizin de Türk olduğunu söyleyerek ara bulmaya çalışarak el sıkışmamızı söyledi.. Genç "Bizde kadın eli sıkılmaz" dediğinde " Çok haklısın. Kadın eli sıkılmaz ama ama kadına ana avrat sövülür " dedim. "Ben söverim" demesine rağmen polis sesini çıkarmadı.
Bu gezilerimde Müslüman ülkelerin ne kadar geri olduğunu polisinden bile görebildim.
Daha sonra Kadın "Siz Türk kadınları kocanıza iyi davranmadığınızdan Türk erkekleri, hep Özbek kadınlarla evlenmek istiyorlar" deyince " O kadar iyiyseniz neden Özbek adamları mutlu edemiyorsanız da Türk erkeklerini pesindesiniz? Kadın Hizmetçi mi? "demeyi akıl edemedim.
ANI- Bu şehirde Semerkant taksilerinin kalktığı taksi durağına geldiğimde anlayamadığım bir nedenle o gün giden araç bulunmuyordu. İnsanlara gelen araca el ederek fiyat almaya çalışıyorlardı. araç bulanlar asla beni aralarına almadılar. En son gelen bir araca kendimi attım. Benden sonra gelen Özbek karı koca gelince bin turlu yalanla beni indirmeye çalıştılar ama indiremediler. Bu arada şoför diğer yolculardan alacağı ücretin üç katını benden istedi. O kadar yolcudan biri de müdahale etmedi. Kabul ettim. Ama benden sonun da sadece hak ettiği ücreti alabildi. yapana yapacaksın.
Semerkant---Buhara
( 300 km)
Ulubek Rasathanesinin ilerisindeki Buhara Durağında taksiler 100000-150000UZS ye gidiyorlar. Tutturabilene. tren de hızına göre fiyatı değişiyor.
BUHARA
İpek yolunun üzerinde çölün kıyısında ki vaha da kurulmuş.Burada da Pamuk, kayısı, üzüm vb. yetiştiriliyor.
Başta Naksibendi Tarikatının kurucusu olanla "Şehrimizin yedi piri var" diyerek övünüyorlar.
Buhara'nin eski şehri , İran -Yazd gibi çamurdan inşa edilmis. Farklı bir havası var. İyi korunmuş sayılır. Onarımlar hala devam ediyor.
Hediyeliklerinizi bu şehirden alabilirsiniz. Fiyatları abartmışlar ama indirim yapıyorlar. Buradaki sayılanlar çok çeşitli ve daha özel.El işleri ve ipekler de çok güzeldi.
Gezilecek yerlerde tabelaları var.Yine bir şehir haritası bulamadım.Turist polisinden aldığım Küçücük haritayı,ergen göz bile okuyamazdı.
Şehri bir günde çok rahat yürüyerek gezebilirsiniz.Yorulmak istemiyorsanız bir motorlu tuktuk kiralayabiliirsiniz.
Ben Haziranın 11
'inde oradaydım.Sıcak bunaltıcıydı. İyi foto alamıyorsunuz.
O nedenle burada no san- Mayıs veya Eylül Ekim'de olmaya çalışınız.
Kalma:
İstemediğiniz kadar alternatif bulabilirsiniz.
Uygun tavsiye edebileceğim:
Zargaron hostel
Sahibi Fiedevs Türkiye'de çalıştığı için Türkçe de biliyor.
Bukhara Büyük bazar kalhoz'a ve Ark'a yakın.
Numarası :+998934781101
Tuvalet banyosu içinde iki kişilik oda sadece kalma 10 Dolar(2024).
TARİHİ ŞEHİR MERKEZİ: UNESCO'nun dünya kültür merkezi listesindedir.
2-Labi Hovuz ve çevresi: Burası,büyük havuzun etrafında bir şeyler yenen ve içilen dinlenme yeri.
A- Nasreddin Hoca:Havuzun bahçesinde eşeğe binmiş uzun ve sevimsiz Nasreddin Hocanın heykeli var.Onlarda, hoca bizim diyorlar.
B-Nadir Devon begi medresesi: Ücretsiz.Içinde hediyelik eşya dükkanları var.Bu büyük ahşap Nasreddin Hoca figürlü satranc 125 (52x52 cm)dolar, küçüğü 85 Dolar
Havuzun diğer yan tarafında
C-Kukaldosh Medresesi: Ücretsiz.Burada da ne ararsanız bulabileceğiniz hediyelik eşyalar satılan ilk bölümün içi de güzel. Hemen yan tarafta
Kulaldosh otel ve restoranı da var.
Havuzun diğer yanında
D-Nodir Devonbegi Khonako: 1619-1620 yapımlı bu burası,müze haline getirilmiş. Giriş sanırım 20000 UZS idi.
Havuzdan önce Dört minareye dogru
7-8 dakika yürürseniz
2-Dört Minare: 1806 yapımlı. Dıştan çok güzel görünüyor. Içinde hediyelik eşya dükkanı var.Terasına çıkmak 15000 UZS. Minareleri yakından görüyorsunuz ama çok değmez.
*bu civarda birçok hostel, aile hosteli ve otel var. Özellikle 'Dört minare hotel' çok otantikti. Standart tek kişilik oda 27 Dolar.Kahvalti dahil.
Buradan tekrar Labi Havuza gel.
Bu sefer zıt yönde devam ederseniz,ana giriş kapısına girmeden sol tarafa giderseniz bu sokaklarda gezmesi çok keyifli.Iran Yazd 'de ki gibi büyük geleneksel oteller de var.
*Komil Hotel :Tür satın almak isterseniz buradan alabilirsiniz.
3-Toki Sarrafon: 16. yy giriş kapısı.
Kapıdan girdikten sonra geniş meydanda
4-Sarrafon Camii
5-Nughsy Kervansaray: 1720-1721 yapımlı.
6-olimjon kervansaray: 19.yy'dan kalma.
*Kervansaraylarin icinde hediyelik satan dükkanlar var.
7-Sanat Müzesi: Görkemli ve büyük binası olan bu müze, 17'de kapanıyor. Giris 20000 UZS. İçi çok kapsamlı.
8- Karpet Muzesi: (Labi hovuzun arkasına düşüyor.)
9-toki telpakfurushon: 16.yy.dan kalma diğer kapı.
Bu kapıdan çıktıktan sonra
Uzun meydan ve çarşıya giriyorsunuz
*Bozari Lord hamamı: 1 6 yy'dan kalan bu hamam hala erkekler için kullanılıyor.Ben müze diye içeri girdiğimde sadece bir erkek kafası yukarı balkonda gördüm. "Kimse yok mu" diye seslendim. Kafanın sahibi ortaya çıkmayınca ben de dışarı çıktım.
Burada yolun iki tarafında hediyelik dükkanlar
Oteller,kuyumcular vb. var
10-Abdullahkhan Tım(Yapık Market) 16yy'dan kalma kapalı kışlık market.Yine içinde hediyeliklerler satılıyordu.
Sağ tarafta
11-Abdulaziz Medrese:
Karşısında
13-Ulubek Medrese:
Her iki medrese de onarımdaydı. İcinde alışveriş yapabilirsiniz.
14-Toki Zargarom kapısı:16.yy'dan kalma kapı.
Sola döndüğünüzde
15-Poyi Kalon Kompleks:
A-Mescid Miri Arab Medresesi: Sadece erkekler için. İceri girilmiyor ama görevli foto çekmeme izin verdi. Onarımdaydı.
B-Mescid Kalon (Camii Mescidi):
1514 yapımlı. Giriş 15000 UZS. Buhari, burada İmamlik yapmış. Buranın işlemeleri de güzeldi.
C-Minare Kalon:
1127 yılında Karahanlı hükümdarı Arslan Han tarafından yaptırılmış.
Caminin işlemlerini yapan usta 7 yıl sonra gelip 45 metre yüksekliğinde ki minareyi yapmış.
Arkın yanından sağa doğru beş dakika yürüdüğünüzde
16-Zindon-Zindan)(Dungeon): Giriş ücretli. 18.yy'dan kalan yapıda mahkum yaşamları canlandırılmış. O zaman kullanılan eziyet aletlerini de görebilirsiniz.
17-Ark (kışlık sarayı): 4.yy'dan kalma. Giriş 40000 UZS.(yerliler için 10000 UZS.)
Bu saray kalde onarımdaydı. Çamur duvarlar aradina büyük agaclar yerlestiriyorlardı.
Içinde eski cami,saray,müzesi ile çok kapsamlı .Kesin gidiniz.
Karşısında
18-Tower Minaret eski yapı olmayan burası, ortama hiç uygun degil. Çirkinlestirmiş. Alt katı restoran .yukarı çıkış 50000 UZS. Hemen arkasında
19-Boloı Hovuz Camii ve
Bolo hovuz Minaret: 1916-1917 yapımlı bu geleneksel caminin önünde kocaman derin bir havuz var.
Yürüyerek
20-Samani bağı: Dinlenebileceği iz bu parkın içinde
A-Ismoil Samoni Mağbarası (Samani Türbesi-anıt mezar):
Samani hanedanlığında en ünlü devlet adamı İsmail Samani’nin 892-907 yılları arasında yanmış tuğladan yaptırdığı bu anıt mezar, aslında İsmail’in babası Ahmet için tasarlanmış. Daha sonra İsmail Samani’nin de anıt mezarı olmuş.
Halkın çok sevdiği İsmail Samani Türbesine,uzun yıllar derdi olan,adalet ve hak arayan gelip dua ederlermiş.Efsaneye göre problemleri çözülmüş.Bu anıt mezar uzun süre toprak altında kaldığından Moğollar zarar veremeden günümüze kadar sapasağlam gelebilmiştir.Ben en çok bu anıt mezarı beğendim.
B-İmam Ali Buharı: (İmam- Al -Buxotiy): Ücretli.18'de kapandığından içini göremedim ama dıştan ilginçti.
Karşısında
C-Deva-Eyup çeşmesi ( Chashma): Ücretli. Içinde basit bir su müzesi var.Ayrıca çeşme dedikleri de içerideki kuyuya deniliyor.Kuyudan çıkan sudan,hemen önünde ki çeşmelerden içebilirsiniz.
Hemen yanında
21-kolvoz Baza( Yazlık pazar): 6-18 arası açık. Istediginizi bulabilirsiniz.
ŞEHIR DIŞINDAKILER
1-Sitora-i Moxi cosa sarayı:
Buhara emirlerinin yazlık sarayı.
2-Nakşibend türbeleri: Merkeze 10 kilometreden fazla.
Nakşibendi tarikatının kurucusu, Muhammed Bahauddin Şah-ı Nakşibendi, 1318 yılında dünyaya gelmiş. Seyid Mir Kükal'ın öğrencisi.
Başımıza her türlü belayı ve geriliği getiren tarikatlar için cebimden para ödemek istemediğimden gitmedim.
Yakınında
3-Seyyid Emir Külal Türbesi:
Buhara---Hive (Yavaş tren 15000 ,7 saat)
tren istasyonu şehrin dışında.Biletinizi şehir içinde ki bilet satan ofislerden alabilirsiniz.
Tren saati bana uymadığından taksi ile 200000 UZS'ye Hive'ye gittim.
giderken Özbek bayrağının yanında kocaman bir Türk bayrağı dalgalanıyordu.
Sanırım yardımsever Türk devleti, buralara da bir yardımda bulunmuş.
Buhara---Urgenç( 422 km= 6 saat.)--- Khiva(31km)---Nukus- Karakalpakistan(177km)
HİVE
Kızılkum çöllerinde Khiva2nın eski şehrin surlar içerisinde medreseler, saraylar, camiler, minareler ve türbeler var. İyi korunmuş şehir, UNESCO'nun Dünya Mirasları listesinde olmayı fazlası ile hak ediyor.
•Ünlü Türk filozofu İbn-i Sina da Khiva’da yaşamış.
Ben Özbekistan'da en çok burayı beğendim. Bayıldım. Görmek istediğiniz her şeyi burada görebilirsiniz.Hatta diğer şehirlere gitmeye bile gerek yok.
Surlar içi o kadar dolu ki ben en görülmesi gerekenleri ziyaret ettim.
Kalma:Feruz Han Medresesinde uygun fiyatla kalındığını söylediler.
Khiva tarihi merkezi Itchan Kala (İç kale):
On metre yükseklikteki şehir surlarının çevrelediği eski şehre dört farklı kapıdan girebiliyorsunuz.Bu kapılardan istediğinizden girebilirsiniz.Ama 200 000 UZS . İki günlük bilet alırsanız içerideki biletle girilen 15 yere de girebiliyorsunuz.
Bilet almasanız bile açık hava müzesi gibi 8-21 arası görecekleriniz sizi büyüyecektir. Hele o işlemeli Ahşap kapılarının her biri sanat şaheseri. Burada tam olarak sıra bile yapmadım.
1-Allah Kulu Han Medresesi: 1835 yapımlı medresede hediyelik eşya satan dükkanlar var.
Karşısında
2-Qutlug murod inoq (kutlu Murad) madrasası: 1809 yapımlı.
Yan tarafta
-Tosh xovli Sarayı: Biletli. UNESKO Dünya Kültür Mirası listesinde
En güzel saray bu olmalı. Allah kulu adlı Han , dört hanımı ve bu 40 cariyesi ile birlikte yaşamış.
-Eski usul Mektebi:1910 yapımlı. Biletli.
-Islam Hoca Kompleksi
A-Islam Hoca Medrese: Müze haline getirilmiş.1908-1910 yapimli.biletli
B-Islam Hoca Minaresi: Renkli çok hoş minare: Biletli.
Minareye çıkarken ter içinde kaldım.Ama yukarıdan tek toprak renk şehir görüntüsü ve aralarda türkuaz minare ve kubbelerle güzeldi
-pohlovon Mahmud Cami ve Türbesi: Biletli.1810 yapımlı cami içinde 1247-1326 yaşayan Pehlivan Mahmut'un çinili anıt mezarı muhteşem.
-Komil Xorazmiy Kuranhanesi: Biletli ama ilginç değil. 1825-1899 yıllarında yaşayan Komil, Rus,Arap Farsi dili biliyormuş.Burada Kuran okuyup öğretirmiş.Kendisinin okudugu orjinal kitaplar var.
-Muhammad Amin Khan kompleksi:
A- Muhammed Amin Medresedi: Şimdi şık bir medrese otel.
B- Kalta Minare(Kısa minare): Hikayeye göre
Hive hanı Muhammed Emin Han,Buhara hanı ile rekabetteymis. Hive hanı mimara "öyle büyük minare yapa ki buradan Buharayı izleyeyim" der.
Mimar minareyi yapmaya başlar.Sonra temeli otursun diye beklerken Buhara Emir inden gizli davet alır.Hive hanının verecegi paranın ikin katı teklif edilir .Ne yapacağını bilemeyen Mimar kaçınca minare bitmeden yarım kalır.
-Kuhna Ark Sarayı 17.-19.yy dönemi .Biletli . 'Taş avlu' sarayı çok daha güzel.
-Muhammad -Rahimxon Medresesi(Feruz): 1871 yapımlı. Rahimxon ,hem Şah hem de dini sair.
-Cuma mescidi ve Minaresi:10. asırda yapılmış. Ahşap işlemeli 213 sütun var.Bu 1000 yıllık camii de beni çok etkiledi.
Yanında yine pişmiş tuğladan minaresi var.
Bunların dışında da göreceklerimiz:
--İsfendiyar Sarayı -Hüdayar Han Sarayı,
-Taşkale Kervan sarayı
-Kuriniş Han,
-Müzik Müzesi,
-Şay-ı Kalender Baba Türbesi
-Üç Evliya Türbesi
-Muhammed Emin
Han Medresesi,
- Emir Tur Medresesi
-Arap Han Medresesi
Medresesi
-Rafanek Medresesi, -,
-Palvan-Kâri Külliyesi,
-Abdül Baba Külliyesi,
*ANI: Burada tanıştığım Genç Özbek, Istanbul-Bayramtepe de ki Medresede Özbek Sadık hocadan bir yıl ders almış.İki kere "Hocan Özbek. Sen Özbek. Neden Özbekistan'da bir dolu medreseniz varken burada gitmedin" dedim ama cevap alamadım. Koyu taassup içindeydi.
Üç ay için Türkiye'ye girmiş. Nasıl oluyorsa göçmenlik bürosu, bu belki amaçlarla gelenlere 'yıkama' adlı kimlik kartı veriyor .Kaçak Afganlar bile almıştı.Bu kartla otobüs kartı vb. de alınıyor.Simdi bu genç, eşi ve kızı ile Türkiye'ye yerleşeceğini söyledi.
Yine Hive'yi gezerken adres sorduğum genç çok güzel Türkçe konuşuyordu. Sen de mi Türkiye'de eğitim aldın dediğimde inkar etti. Kendi kendine öğrenmiş güya.
Türkiye de çok oyunlar dönüyor da haberimiz yok.
Türk Diyanetinin amacı ne? Gezerken bile bu kadar Türkiye'de dini eğitim alan kişilerle karşılaşmam normal değil. Sanki dünyadaki Müslümanlar harika.Geri kalanı da Müslüman yapmak için bu uğraş niye? Bizden kesilen vergilerle elin memleketinde ki adamları Türkiye de besleyip ileriye hangi yatırım yapılıyor? Bilen birisi varsa anlatsın!
Buhara,Hive, Boston'daki evler yer bol olunca akıl almayacak kadar geniş yapılmış. Odalar hangar gibi.Bir odadan diğerine geçerken yoruluyorsunuz. Bu odalar hep halı döşeli.Hali döşeli tuvalet gördüm. Ama çok gereksiz ve kullanışsız bu çok para harcanarak yapılmış devasa konak gibi evlerin birçoğunun tuvaletleri, yine bahçenin en uzak köşesinde.
