7 - TACİKİSTAN / TÜRK CUMHURİYETLERİ

TACAKİSTAN: Orjinal kültürünün en iyi koruyabilmiş cumhuriyet.

Bu ülkeyi, farsi kökenli halkını  sevdim. Yanlış bilgilendirdiğim için gidemediğim Pamir dağı için tekrar gitmeye değecek kadar.







KİRGİSİZTAN-OSH’DAN TACAKİSTAN’A GEÇİŞ

*Özbekistan,Kırgızistan’ın içine doğru girdiğinden ve Özbek vizesi zor salındığından Tacikistan’a giderken yolu uzatarak gitmek zorunda kaldım.

3 tane kullanılan sınır var.

NOT:Taçikistan-Afganistan sınır kapısı devamlı açıkmış.Tacikistan gümrüğünde sorduğumda Tacikistan-Çin sınır kapısının da açık olduğunu söylediler.daha önce bana kapalı demişlerdi.(Karasu sınır kapısı)

1.YOL:PAMİR DAĞ YOLU:Tacakistan’da Pamir dağ yolundan giderek.Bu yolu kullanacaksanız Tacikistan elçiliğinden veya  herhangi bir turizm acentasından izin almanız gerekiyor.

Ama bu dağ yolu zor olmasının yanında öldürme olaylarından dolayı da tehlikeliymiş.(Sonradan bu yolu kullanan Polanyalı kızlara rastladım.Çok güzel ve tehlikesiz olduğunu öğrendim.eskiden mucahitlerin yaptıkları bazı olaylar olmuş ama şimdi irçok bisikletli ve diğer turistlerin kullandıkları yolmuş.Gelecek sefere  kaldı.)

Osh’ga ki turizm acentasından Hızlı izin almak isterseniz 1 aylık 80 Dolar,

İki gün beklerseniz aynı izni 50 Dolar’a da alabiliyorsunuz.

Elçilikten alırken vize ile birlikte veriyorlar.Sanırım daha ucuzdur.Sadece Pasaporta damga şeklinmde vuruluyor.Kızlar,hiçbir kontrolden geçmediklerini söylediler.

Ama daha sonra karşılaştığım bir Amerikalı  turist çok sık kontrol olduğunu söyledi.Hatta o bu Pamir iznini Amerika’da ki Tacikistan elçiliğinden almış.

1-Duşanbe→Horog(18 saat,kızlar kamyon ile otostop yaptıklarını söylediler.Jeep de varmış.)Buradan sonra iki ayrı yoldan devam edebilirsiniz.

A-kısa yol:Horog→Murgab→Osh(Kırgızistan)

B- uzun yol:Horog→İşkaşim→Langar→Aliçar→Murgab→Osh(Bu yolu takip ettiğinizde Karakal  Lake,Aliçur,Murgab,v.b de konaklayarak gitmeniz gerekiyor.en az 1-2 hafta gerekiyor.)

NOT:Bu Pamir bölgesinde dağ köylerinde “İsmailiyeler” yaşıyormuş.Çok misafirverver olduklarından kalma konusunda sıkıntı yokmuş.

2-Osh’dan yola çıktıysanız,tersten

Osh→Daarot-Korgon(sınır)Buradan iki ayrı yoldan Tacakistan’a giriş yapabiliyorsunuz.

A-Murgab→CBHO Hozog(İzin almanız gereken uzun dağ yolu)

B-Virgotal

ANI:Hojand(Tacikistan) Pakistanlı gencin evinde kalan Bu polanyalı kızlardan biri evinin 300 Dolarlık kirası ile 4 yıldır Asya’da geziyormuş.Ülkesine dönüp kitap yazıp kazandığı para ile tekrar Latin Amerika’ya gidecekmiş.

Diğerinin de bloğu varmış.Orada yazıyormuş.Gözü kara kızlar.Ama çoğunlukta kamyonlarla bile otostop yapıyorlarmış.Özellikle Müslüman ülkelerde kamyon ile otostop yapmanın çok tehlikeli olduğunu anlattık ama fazla önemsemiyorlar.

Yine Pakistan’da yeni öldürme olaylarını anlattık.Afganistan’ında şu anda tehlikeli olduğunu söyledik ama illede gideceklerini söylediler.

Bir haftaya yakın Pakistanlının evinde kalıyorlardı.Bana göre uzun süre.Çoğunlukta yemek yiyip uyuyorlar.Rahatsızlık verdiklerinin farkında değiller.ize göre daha rahatlar.

Birde bu Avrupalıları anlayamıyorum.4 yıl bir genç insan nasıl ülkesini,evini,ailesini özlemezki.Ben dayanamam herhalde

2.Yol:Cirgatal’dan:Kötü yol

3.Yol:Batken yolu

A)Osh-Nursezım terminal (kelecek pazarı yolu ,üzerinde→Isfana(Kırgızıstan))dolmuş,350S,sadece sabah 6.30,Bu dolmuş dan Batken’de ineceksiniz.Dolmuş 140km uzaklıktaki İsfana’ya devam ediyor.

B)Osh -Batken taksi terminali(Lenin caddesinin sonunda)→Batken(taksi,250km,600S,doldukca kalkıyor,yolun bazı kısımları kötü ama çok sık trafik var)

 *Tüm bu coğrafyada olduğu gibi yol boyunca buğday,mısır,sebze ve meyva bahçeleri var.

Yine ara ara  Tacakistan sınırına yakın perol kuyularınada rastladık.

ANI:Osh’da birgün önce Tacakistan sınırına gitmek için dolmuş yerine gittim.Orada ki taksi şöförü bana dolmuşun 7.30 da kalktığını söyledi.Ben yinede sormak istediğimde emin olduğunu söyleyince inandım.Ertesi günü gittiğimde dolmuş 6.30 da gitmişti.Taksiciler her zaman buralarda yolcunun taksiye muhtaç olması için her türlü yalanı söylüyorlar.Oradan sinirle Batken taksi durağına gittim.Beni görünce  yine “2 yolcum hazır .Çay içiyorlar” dedi.inanmadım ama başka carem yoktu.Fiyatı kağıda yazmasını söyledim.250 S yazdı.Dolmuş daha uzağa 350 Soma gidiyorsa taksi daha yakına bu fiyata gitmesi normal deyip kabul ettim.Dört kişi olunca da yola çıktım.

Bu arada diğer şöföelerle sohbet ederken “Kırgız şöförleri çok yalancı”dediğimde onlarda “asıl Özbekler çok yalancıdır” dediler.

O Şöför çok neşeliydi.Sınıra gelince inenden yol parasını alırken hemen ben de inip görmek istediğimde arkasını dönerek,veya uzaklaşarak aldığını görünce şürhelendim.daha önce diğer yolculara sorduğumda bilmediklerini(yalan) ama bir tanesi 600 S dedi.

En son beni iyice uzaktaki noktada indirdi.250 som verince şoka girdi.”Hayır ben 2500 S yazdım” demez mi?Yani taksinin tam ücretini benden alamk peşinde.Parayı almayınca ben paramı alıp yoluma devamedince hışımla gelip beni tartaklamaya çalıştı.Ben de aşağı kalmadım.Polise gidelim deyince hemen kabul etti.polise durumu anlatınca ver adamın parasını deyip en dış kapıyı yüzüme kapattı.Bu olyı bir başkası anlatsa inanmakta zorlanırım.Aynen polis böyle yaptı.Şöför beni ısrarla taksiye çekiştirip geri götürmeye çalışırken insanlar en ufak şekilde tepki vermedi.Asla Türkiye de böyle bir şey olmaz.Bir turiste el kaldıracaksınız.Herkes müdahale eder.Ancak birkaç sapık gizliden turiste kötülük yapabilir bizde.

Bu arada sırtımda ki çantamdan daha önce gördüğü kameramı almaya çalışıyor.Bir 200 Som daha verdim. Bu arada söylediği yalanı unutup diğer yolculardan aldığı 600 Somu gösterdi.

Benden  4 kişilik para beklerken normal parasını bile alamadan gitmek zorunda kaldı.

En şaşırtıcısı da Diğer şöförlerde bunun yalanına ortak olmaları.Aslında zamanım olsaydı onların yanına konuşmak için çok gitmek istiyordum.

Batken→İsfara(25km,dolmuş,40S, taksi veya otostop)

*10 km sonra Kırgızıstan gümrüğü,biraz yürüdükten sonra Tacikistan gümrüğü,10 km sonra da İsfara,gümrüklerde beklemeden damgayı vuruyorlar) özel arabaların biri ile aynı ücretle anlaşarak daha rahat dönebilirsini.Ben öyle yaptım.

NOT:Dönüşte Osh’a gitmek için taksi bakmanıza gerek yok.Sınır kapısında giden

*İsfara da yer gök  kayısı ağaçları.Ben gittiğimde kuruma mevsimiydi.Limonlu suya batırıp kurutuyorlardı.Çok parlak renkte ve lezzetliydi.

*İsfara’da pazarda acıktan ve kabinde Kırgız somunuzu  veya dolarınızı bozdurabilirsiniz.

*Kırgızistan’a göre yollar daha kötü ,evler daha bakımsız gibiydiler.

Hojand’a varmadan 18km genişlikte ve 80km uzunlukta Mori gölünü geçtik.Yine üzüm bağları, sebze bahçeleri,Karpuz tarlaları devam etti burada da.

İsfara→Hojand(dolmuş,110km,10Tacakistan Somu,2 saat)

Hodjan-Abtobokzo^y Yova’dan(35 nolu dolmuşla gidiliyor.)→Duşanbe(sadece taksi,50-100TS,Taksinin konforuna göre,5 saat,Yolcusu hazır olan ve büyük taksiye bininiz.)

*Yol üstünde çok güzel bir yerde yemek için durduk.Çadır gibi kapalı alanlarda ve restorantta sedirlerde yemek yeniyordu.Temiz ve yemekler lezzetliydi.Bir küçük tabak tandırda et ,ekmek,salata 18Somdu.Bu güzel mekanda bile tuvalette su yoktu.İbriği alan gidiyor.Kokudan girilmiyordu.Şunu anladım ki tuvalet kültürleri yok.

Yol döne döne çıplak dağların ortasından gidiyor.Aşağısı ucurum.Sonunda yol ırmakla buluşarak takip ettik.

Bu yol boyunda ki köylerde evlerin çoğu çamur tuğla üzerine çamur sıvalıydı.

NOT:Ben bu yolda şansıma hemen bir sonraki araçı bulduğum halde Duışanbe’ye geç saatte varabildim.Dönüşte Osh’da ki ev sahiplerimi rahatsız etmemek için Hojand’da kalıp öyle geri döndüm.Siz giderkende burada kalabilirsiniz.

DUŞANBe

Gezi Tarihi:Haziran sonu.Havalar aslında sıcaktı ama şansıma hafif yağmur vardı.Bunalmadım.

GENEL

*Tüm Tacakistan’ın nufusu 7 milyon.3 milyon Taikte çalışmak için Rusya’da yaşıyor.

*İsmail şah zamanında Türk olan İsmail Somoni tarafından kurulmuş.Ama farsiler.

*Rusyadan ayrıldıktan sonra yaşadıkları iç kargaşalar nedeni ile fakirlikten kurtulamamışlar.

*Cumhurbaşkanları İmam Ali Rahman’ın resmini heryerde göreceksiniz.

*Kadınları sanırım çok hamur işi ve tatlı yemekten şişkolar.Fotoğraf çektirmek istemiyorlar.

*Bana Tacikler daha yardımsever gibi geldi ama çoğu konuştuğum kişi Kırgızlardan daha zorlu olduklarını söylediler.Polis baskısı çok olduğundan sindirilmişler.

*Tacikler Uygur ve Kırgızlar gibi yumuk gözlü değiller.Türklere benziyorlar.Bunlarında altın dişleri ve düz kafa yapıları var.

*Evlerin çoğunda da tuvaletlerde sok.Adi tuvalet kağıtları ile siliniyorlar.

*Yine uzun ,renkli,desenli minderleri üst üste koyup,baş kısmınıda kıvırıp yastık şekline getirip yatıyorlar.

*Kahvaltıda çayın yanında doğru dürüst bir şey yok.Bana omlet yaptılar.

*Uygurlar gibi biraz yüksekce masanın üzerine çayın yanına şakerlemeler,pastaibisküvi koyuyorlar.

PARA:

 1 dolar=4.86 Tacik Somonu(Hojand ve Duşanbe de İsfara’dan  daha iyi fiyat veriyorlar)

10T.S=4 Türk Lirası

*Kırgızistan somu ile Tacikistan somu arasında bir 0 farkediyor.

Asgari ücret 40Dolar

Öğretmen maaşı 70-120Dolar,emekli maaşı 80 Dolar,Doktorun maaşı 150 Dolar cıvarında.Normal otel fiyatı 60T.L

Aslında her şey çok pahallıydı.Muzun kilosu 4.400T.L idi.Nasıl geçindiklerini sorduğumda yan gelirlerinin olduğunu söylediler.

DİL:Taciklerin dili farsi  ve Afganistan diline yakın.Kürtçeye de yakın.Yazım dilleri eskiden farsi  imiş ama Kiril alfabesine dönmişler.

Rakamlarıda yek,dü… farsi .

DİN:Müslümanlar ama camilerinde minare yok.Bazılarında minare gibi kısa kuleler var.Ezan okumak,dışarıda kuran okumak yasakmış.

Bir Tacik’te rus zamanında minareleri yıkıldığından ve ekenomileri kötü olduğundan yapamadıklarını söyledi.

OKUL:

Tacakistanda Süleymancılar (Hacı  Kemal irmiz (Adını ilk kez burada duydum.Çok zenginmiş.Ölmiş.)ve Fetullah Gülen’e ait toplamda 6 tane Türk okulu varmış.Ben Hojand’da “Tacik Türk Lisesi”nde okuyan  ve Türkçe konuşan öğrenci ile karşılaştım.

Tacikistan’da Okullar Tacik ve Rus dilinde. Rus ve Tacik dilinde eğitim veren okullar ayrı ayrı da var.Aynı okulda da  Tacik ve Rus dilinde eğitimde veriliyor.

Her Tacik Rusca bilmiyor.

YEMEK

Oş Pilav:Pilşavın üstüne et,havuç,nohut ve üzüm konuyor. Piraşki:içine et,patates, sosisin konup yağda kızartılması

GİYİM

Kadınlar Pakistanlılar gibi  aynı kumaştan şalvar ve üst giyiniyorlar.Ama üst elbiseleri  Kilolarından mı,Büyük göğüslerinden mi,sıcaktan mı anlamadım robadan büzgülü.Geceliğe benziyor.Kumaşlarıda alacalı ve genelde pırıltılı  sentetik kumaşlardan dikilmiş.Bazılarının paca ve kol ağızları süslü ama  genel olarak şık değil.

Genelde başlarını bizim iş yaparken bağladığımız şekilde  eşarplarını arkadan öylesine bağlıyorlar.Açık olanlarda var ama Türk türban modası hızla yayılmış burada da.

Düğün için  de aynı bobadan büzgülü,kadifeden taşlarla süsülüsü.

Yaşlı erkeklerde Uygurlar gibi biraz daha yüksek siyah üstüne beyaz motif işlenmiş geleneksel şapka takıyorlar.

DUŞANBE’NİN İÇİNİ GEZMEK(1 günde geziliyor)

*Tacik,Özbek ve Rus yaşıyor.

Şehri”Duşanbinka” nehri ikiye bölmüş.Şehrin geniş  ağaçlıklı yolları,çok görkemli devlet daireleri var.Biraz kıyıdaki site şeklindeki evlerin içi ve dışı bakımsız.Ama bazı zengin evleride çok güzel ve abartılı.şehirde her şeyde bir zıtlık var.Güzel ve çirkin yan yana.

ULAŞIM:Treleybus ve dolmuş var.Kolay.1 S.

Şehrin merkezi

Rudaki Street ve biraz ilerisindeki Cym(sum)

ANI:Bu Somoni  heykeline çıkmaya çalışırken görevli bağırarak ve kabaca beni uzaklaştırmaya çalıştı.Dönüşte yine aynı görevli insanlara kabaca hareketler yapınca,birgün öncesinden zaten polise kızgınlığımdan adama ben de kabaca “ne bağırıyorsun gelip geçene “dercesine hareketlerde bulundum.tabii ki haksızdım .Görevli bana elindeki gazete ile vurunca ben de yumruğu arkadan indirdim ama adam efendi çıktı bulaşmadı bana.

1)İsmoil Somoni Memorial:Devletin kurucusunun heykeli oldukça görkemli.Heykelin bulunduğu bu alan çok bakımlı bahçelerle çevrili.Görülecek yerlerin çoğu da heykelin etrafında veya yürüme mesafesinde.Ama Pazar günü olduğundan içlerini gezemedim.

2)Parlemento binası:Heykelin karşısında

3)Kütüphane:heykelin yan tarafında ve çok güzel

4)Cumhurbaşkanlığı Sarayı:heykelin biraz ilerisinde aşağı tarafta

5)Merve Cafe:Caddeden devam ettiğinizde sağ tarafta Türk lokantası ve cafesi

ANI:Bu kadar olur.Yolda adres sorduğum adam”ben Türküm.Anlamam İngilizceden” dedi.Birlikte Merve cafeye gidip hemşehrelerimle çay içtik.Bilgiler aldı.

ANI:dönüşte biraz keyfim kaçıktı.şehrin diğer tarafına gitmek istemiyordum.Yine adres sorduğum kişi tesadüfen Türkiye de çalışmış ve Türkçe biliyordu.Birlikte gezdik.Evlere konuk olduk.

6)Botanik Park:Sanırım giriş paralı.Ben gelinin tayfası ile girdiğimden ödemedim sanırım.Güzel bir park.Pazar olduğundan birçok gelin gelmişti.Çok keyifle gezdim.

Buradan tekrar heykelin oraya dönünüz.ırmağın zıt yönüne giderek

7)Opera ve Bale tiyatrosu:Çok güzeldi ama içini göremedim

8)National Museum:Pazar günü kapalıydı.

9)Zelyoni bazaar:Bildiğimiz rus pazarları gibi

10)Victory Park

Ayni Park→Warzob köyü(8km,2 S)

WARZOB

Bir köye gitmek isteyince bu köyü tavsiye ettiler.Yol ve Irmak köyü ikiye ayırmış.Ben şelalenin de olduğu geleneksel evlerin olduğu yukarı köyü gezdim.Bir eve konk oldum.Aynı şekilde bahçe içinde tek katlı alçak evler,dışarıda tuvalet.Bana çay ve süzme yoğurt  ikram etler.Evin çoçuğu ile tepedeki şelaleye gittik.Gelen geçen arabalar da binebilirsiniz.Fena değildi.

Yolun karşı tarafında ise  yeşillikler içinde çok şık yazlık ev türünden evler vardı.

*Aslında Hojand’a giden taksiler Duşanbe’den Ayni Park’tan da ileride “Simenzova”dan kalkıyor.

Ben tekrar Duşanbe tarafına bu taksi durağına dönmedim.Direkt Warzob  köyünden ana yoldan otostop yaptım.Araç sahibi ücrette almadı.Kendisi Hojand’dan önce  olan köyüne gidiyordu.Ben de zaten bu tabii bir köye çok gitmek istiyordum.Birlikte köyüne gittik.Annesi bize yine alçak masa üstüne tatlılar,bisküviler,kuru yemiş,meyva koydu.Çayla yedik.Daha sonra ısrarla yemeğe almamı istediler ama kalamadım.

Annesi  çalıkuşu romanını okumuş.Çok etkilendiğini söyledi.Yıllar sonra bile tüm karekterleri hatırlıyordu.

Oradan tekrar ana yola beni bıraktılar.Taksi ile Hojand’a döndüm.

HOJAND

Büyük bir ırmağın içinden geçtiği yemyeşil güzel bir şehir.

Gezilecek yerlerin çoğu ana caddesi üzerinde

1)Devaasa Lenin heykeli:ırmağın ana caddeden döndükten sonra ki kısmında.Çevresinde de gezinti alanları var

2)Simon Heykeli:Tacikler kurucularının bu şehirdede de ana cadde üzerinde devvasa heykelini yapmışlar.Başına da altın taç koymuşlar.Heykelin çevresi akşam üstü ziyaretçilerle doluyor.Biraz ileride

3)Univermde:Bu kısım ana cadde üzerinde şehrin merkezi sayılır.Alışveriş dükkanları v.b var.Yan cadde de de Müze var.Gitmedim.

4)İstanbul cafe:Yine ana cadde üzerinde

5)Goyrokan Barajı:100 nolu dolmuş ile yarım saatte gidiliyor.Nedense canım buraya gitmek istemedi.

ANI:am ev sahibimin evine giderken gecerken gördüğüm “İstanbul cafe”yi yeniden görünce dolmuştan inip gittim.Sahibi genç çok sıcak karşıladı.Misafir etmek istedi.Tüm ısrarlarıma rağmen beni taksi ile gideceğim yere bıraktı.Eksiklerimize rağmen Türkler başka .

Kendisi bu arada”Türklerin ,Biri kocatepebüyüklüğünde iki tane camii yapacaklarını söyledi.Dilimizi öğrettikten sonra adamları iyi bir Müslüman yapmanın yolundayız anlaşılan.

*Duşanbe yolu üzerinde olan  Warzob ve Hojan’a giderken veya dönerken uğrayabilirsiniz.

Hojand’dan sonra aynı yoldan osh gelebilirsiniz.Veya Duşanbe’den de Pamir yolu ile de Osh’a geri dönebilirsiniz.