14 - ESTONYA-BALTIK ÜLKELERİ

ESTONYA: ORTAÇAĞ KENTİ

Surları,kuleleri ile ortaçağ şehri:Eski şehirde ki yapılar 1997’den beri Unesco’nun Dünya Kültür Mirası Listesinde.Sadece tarihi sokaklarında yürümenin keyfi yeter.




BALTIK ÜLKELERİ GENEL

*her şehir ve yakın çevresi için en az 2-3 gün gerekli.

Kuleler,Arnavut kaldırımları,şık ve sevimli kafeleri olan Baltık denizinin kenarında yemyeşil toplam 3 ülkenin nufusu 7.5 milyon.Ülkeler bağımsızlığından sonra Avrupa birliğine girmişler ama mutlu değiller.Pahallılık var.İnsanlar geçinebilmek için çok çalışmak zorundalar.Uzun yıllar Ruslar ile yaşamalarına rağmen bu ülke insanları zarafetlerini korumuşlar.

Baltık ülkelerinin halkı Rusya,belarus ve Ukranyalılar gibi slav ırkı değil Avrupalılar.Zaten kültür olarak ta farklılar.

Çoğu  diğer Avrupa ülkelerine çalışmak için gitmişler.Nufusları azalmış

Sovyet zamanı buraya yerleştirilen ve burada  yaşayan Ruslar ile ülkenin yerel halkı birbirini sevmiyor.Ruslar  Ülkeler Avrupa birliğine katıldığından imkanlardan yararlanmak için Rusya’ya dönmek istemiyorlar.Genelde Ruslar ,diğer orta halli yerel halk ile birlikte şehrin dışında Sovyet zamanı yapılan bloklarda oturuyorlar.Bu binalar iyi ısıtılıyor.Ayrıca Rusya’da ki benzerlerinden bakım  yapıldığından çok daha oturulabilir durumda.Bu blokların çevreside yeşil alanlarla çevrilmiş.Genelde Estonya-Narva  ve Peipus gölü çevresindeki gibi  Rusya ile sınır şehirlerinde Ruslar çok yoğunlar.

Sovyet zamanında ki sosyal güvence ve iş yok.Doğum oranı azalsa bile yaşam çok daha zor.

Ülkeler küçük olunca çevresindeki ülkelerin sırayla işgallerne uğramışlar.Kapanın elinde kalmış.Çok sıkıntılı ve acı günler yaşamışlar. Genelde bu Baltık ülkeleri

 Çarlığın, Bolşevikler tarafından devrilmesinden sonra 1918’de bağımsızlıklarına kavuşmuşlar  ama

1941’de Hitler’in  nazi ordusu bu ülkeleri işgal etmiş.

1944’de Kızıl ordu Nazileri ülke lerdenden kov muş.Sonucunda da  yeniden Rusya’nın hakimiyetine girmişler. bu gün,Baltık ülkeleri ,bu isteksiz  ve hukuksuz birlekteliğiİ işgal olarak nitelendiriyor.İşgal müzelerinde de bu konuyu gençnesillere anlatmaya çalışıyorlar.Zamanında ki ülkelerinin gelişmesinde o dönemin payını kabul etmekle birlikte özgür olamamaların içlerine sindiremiyorlar günümüzde bile.Bana göre biraz nankörlük yapıyorlar gibi geldi.işgalden çok kendi istekleri ile zamanında Rusya ile birleşmişler.

1989’da 3 ülkeden 5 milyon  insan el ele tutuşarak 650 km uzunluğunda insan zinciri oluşturarak özgürlük şarkıları ile dünyaya seslerini duyurdular.Bu sese kulak veren zamanın Sovyet başkanı Gorboçov,Sovyetler birliğinden ayrılmalarına izin verince bu üç küçük ülkebağımsızlıklarına kavuştular.Zaten daha sonra birliğin dağılmasından sonra diğer ülkelerde bağımsız oldular.

Bu ülkelerde daha  çok  doğadan toplanan böğürtlen ve benzeri meyveler satılıyor ve tüketiliyor.Hele bezelyeyi kilo ile alıp tanelerini çekirdek gibi çiğden yiyorlar.Çok ta lezzetli.

Vilnüs’den çıkan amber ile yapılmış takı ve süs eşyalar her tarafta satılıyor.Çok güzeller.

Bizim muhteşem Süleyman gibi Türk dizilerinin buralara kadar gelmesi,izleniyor olması beni şaşıttı.

ESTONYA

En az 2-3 gün gerekli.

*Hansa:ortağçağ döneminde Kuzeydeki Liman şehirlerinin arasındaki ticaret birliğinin adı.

Helsinki→Talinn(80km,boot ile 2.5 saat)

*Talinn’den Rusya’ya bilet 20 Euro.

Talınn’in 3 tarafı  Baltık denizi ile çevrilmiş.

TARİH:

1924’deTürkiye tarafından bağımsızlığı tanınarak 1935’de tallinn’de büyükelçilik açılmış  ama 1940 Sovyet işgalinden sonra ilişkiler kesilen ilişkiler 19922de atanan Büyükelçi ile yeniden başlatılmış.

1219’da Danimarkalılar ülkeyi işgal etmiş.Daha sonra komşuları gibi Alşman –İsvec işgaline uğramış.

Çarlığın Bolşevikler tarafından devrilmesinden sonra 1918’de bağımsızlıklarına kavuştular ama

1941’de Hitler bu ülkeye girdi.

1944’de Kızıl ordu Nazileri ülkeden attı. Sovyetler birliğine gönüllü katıldılarsa da Stalinin iknası önemli nedenlerdendi.

 Estonya yeniden Rusya’nın hakimiyetine girdi.Bu isteksiz birlikteliği bu gün,Baltık ülkeleri ,bu isteksiz  ve hukuksuz birlekteliğiİ şgal olarak nitelendiriyor.İşgal müzelerinde de bu konuyu gençnesillere anlatmaya çalışıyorlar.

1960’ larda başlayan özgürlük hareketi 1989 Eylül de ’da şarkılı devrimle yeniden ateşlendi.Bu şarkılı festival her 5 yılda bir temmuzda yaklaşık 30.000 kişinin katılımı ile yapılıyor.

1991’da bağımsızlıklarını aldılar.

2004’de Avrupa Birliğine girdiler.

1995’de Nato2ya üye olarak bağımsızlıklarını garantiye alamk istemişler.

Helsinki’den büyük yolcu gemisi ile 2.5 saat te çok keyifli bir yolculukla Talinn’e geldim.Gemi de müzik,dans  v.b her şey vardı.Gemi Finlilerle doluydu.Kendi ülkeleri çok pahallı olduğundan hafta sonları Talinn’eucuz içki içmeye ve alışverişe geliyorlarmış.Ayrıca Estonya teknoloji alanında çok gelişmiş.

Yanaştığımız lian eski şehre yürüme mesafesinde.

Estonyanın nufusu 1.5 milyon.Başkent Talınn’ın ise sadece 500.000 ufusu var.

*Eskişehirde yerel giysilerle fıstık kuvuran gençlere rastlayacaksınız.Farklı baharatlarla tatlandırmışlar.

DİL:Fince ile akraba olan Estonca.Bu iki ülkenin dili Ural dil ailesinin Fin- Ugor koluna bağlı olduğundan birbirlrine çok benziyorlar.Dinleri farklı.Finliler ortadoks,Estonyalılar Protestan.

TALİNN

Anlam olarak “Danimarka kasabası”

 İnsanlar genelde kuzey ülkelerde olduğu gibi  soğuk , mesafeli ve yalnızlar.

*Kihnu adasında 1848’de doğan ünlü denizcileriEnn Uettoa ,1993’de gemisinin Danimarka kıyılarına çarpması sonucu ölmüştür.Mezarı bağımsızlıktan bir yıl sonra 1992’de danimarka’dan  doduğu bu adaya getirildi.Bu adada hala kadınlar geleneksel giysileri giyiyormuş.Müzesinide ziyaret edebilirsiniz.

Eski şehir gerçekten çok güzel ama halkın çoğu Sovyet zamanı yapılan  şehre araçla gidilebilen toplu konutlarda oturuyor.Tek fark,Estonyalılar en azından bu aynı düzende olan konutların iç kısımlarında tamirat ve değişiklik yaparak daha oturası hale getirmişler.

Kentin tarihi merkezi 13.yy.’dan kalma surlar,16.yüzyılda onarılmış ve genişletilmiş.Zamanında 4 km ve 16 metre yükseklikteki bu surlarda bulunan 46 kuleden  günümüze 22 tanesi  ve 2 km lik surlar ulaşmış.

*Turist infodan aldığım haritada gezilecek yerler beş ayrı dilde yazıldığından bana  önce çok karışk geldi.Ben de Bu yerlerin adını Estonya ve ingiizce olarak yazdım.

ULAŞIM:Talinn vatandaşları otobüs v.b ücretsiz.

*Bir mısır restorantında İbrahim Tatlıses müzüği vardı.Belediye meydanında Yunanlılar “esmerim” ve “cadırımın üstüne şıp dedi damladı” çaldılar.

1-VANALINN(Aşağı  şehir)=OLD CITY

Eski şehirde günümüze kadar gelmiş 22 tane kule var.Ayrıca bilinen Fat Margaret ve Vıru kapıları var.

Fat (Tombul)Margaret:Kapısından girdiyseniz

1)Pıkk caddesi:Gezilecek yerlerin birçoğunun ve nefis binalarının olduğu cadde

Hemen girişteağda

A)Üç kızkardeş hotel:kapısı çok güzel.

 iç kısımda

B)Olaviste kirik=St.Olav’s church:10-18 arası açık.13.yy’dan kalma 124 metrelik kulesi var.(giriş 2 E.).Bu kule yapıldığında 159 metre uzunluğu ile  dünyanın en yüksek kulesiymiş ama yangın ve diğer nedenlerle yeniden şimdiki yüksekliği ile yapılmış.

*KBB merkezi,yakınlarda

C) Esti Ajaloomuuseum =Estonian  Hıstory Museum=:10-18 arası açık.Giriş 5 E.

D)Püha vaimu Kirik=Holy Sprit courch:Giriş 1 E.14.yy.dan kalma gotik tarzda yapılmış ruh kilisesi.İçinde çok etkileyici müzik çalıyordu.Kilise görmeye çok değer

Köşeden içeri girdiğinizde

2)Raekoja Plats=Reokoda=town hall Square(Belediye meydanı):11.yy’dan kalma meydan,Eski kentin tam ortası.Şehrin merkezi ve çok hareketli.Günümüzde de ortağçağ giysileri giymiş ,satış yapan v.b insanlara rastlıyorsunuz.

11.y.y dan kalma çevresindeki sokaklar farklı mesleklere ayrılmış.

A)Belediye binası:1332 ‘de yapılmış bu belediye binası Kuzey Avrupanın en eski belediye binası.

a)Talinn Town hall:11-18 arası açık.Giriş 3 E.:1332 tarihli.Sekizgen şeklinde ki kulesinde  dünyanın en yüksek tuvaleti olduğunu bilerek girdim ama tuvalet göremedim.Sadece katlarda tahta zemin üzerinde delikler ve borular vardı.Şüphelendim ama bu kadar küçük deliğe denk getiremeyeceklerini düşündüğümden ihtimal vermedim ama aşağı indiğimde görevli o deliklerin tuvalet deliği olduğunu söyledi.Adamlar o kadar yükseğe çıkmışken tuvalet için aşağı inemezler.Bir delik ve boru ile işlerini hal etmişler.

b)Müze:Giriş 4 E,öğrenci 2 E,family 8 E.10-16 arası açık.Cumartesi,Pazar kapalı.

Meydanın karşı tarafında

B)Raeapteek(Kasaba konseyi Enstitüsü):1422’den beri çalışan eski ezzane de bu binada ama 16 eylülden beri çalışmıyormuş.Çalıştığı zamanlar   10-18 arası açık.Pazar ve pazartesi kapalı.

Belediye kulesinin hemen yanından aşağı doğru yürürseniz

3)Vene caddesi:Binalar 1 9.yüzyılda yapılmış .

A)Old Hansa:Hemen köşede.Garsonların kıyafetleri ve toprak kablar v.b ile ortağçağ havası yaratılmış.

B)Meistrite Hoov=Master’s Courtyard:otontik el işlerinin satıldığı sevimli meydan

C)Katarina Kaik=St.Caterine’s Passage:İlginç arkları olan tarihi geçit. Etrafında ortağçağ atalyöleri hala çalışıyor.

D)Dominican Manastırı:Giriş 3 E.10-17:30 arası açık.Bina 1246-1525 yılları arasında yapılmış.Görmeye değer.

E)Talinna Linnamuuseum=Talinn City Museum:10:30-17:30 arası açık.Perşembe kapalı.1363yılından kalma bina.

15.yy.ortacağdan kalma tüccar evleri.

Tekrar belediye meydanına gel.Turist infonun olduğu sokağın yakınlarında

4)NıgulisteMuuseum=St.Nıcholas kilisesi ve müzesi:Giriş 3.5 E.10-17(16:30)arası açık.

19.yy’da Alman tüccarlar,denizcileri koruyan aziz St.Nıcholas  için yaptırmışlar.İçinde çoçuklar için küçük vegüzel bir vaftizhana ve 13.yy’dan kalma mezarlar  var.

Ayrıca 15.yy’dan kalma Bernt Notke’nin ünlü resmi “Dance Macarbe(Ölüm dansı)”var.Bu kilisenin akustiğide ünlü olduğundan dinletilerde yapılıyor. Yakınında

5)Taani Kuninga aed=Danish King’s garden (Danimarka kralının bahçesi):Çok ilginç bir yapı.

Hemen yakınında

6)Maiden’s tower

7)Kiek in Kök &Bastion Tunneis var.

Buradan veya eski şehirden Aleksander  katedralinden işağı (Daha yakın ve kolay) yola indiğinizde

8)Okuppatsioonide Muuseum=Museum of Occupations(İşgal Müzesi):Giriş 4 E.11-18 arası açık.pazartesi kapalı.

Sovyet dönemi Ülkeden kaçmak isteyenlerin bavulları,teknesi v.b nin yanında o dönemde kullanılan eşyalarda ilgisi olmamakla birlikte sergileniyor.Alt katta ise Sovyet zamanı ülkenin cadde ve parklarını süsleyen ,aslında ileriye atım atmalarını sağlayan Bolşevik liderlerin  ve dönemin sökülen  heykelleri var.

Tekrar belediye meydanına dönünüz.

9)Viru kapısı:Aynı adlı caddeden gidiliyor.Burayı da gördükten sonra yine belediye meydanına geri dönünüz.

Meydandan tekrar pıkk caddesine çıkıp yukarı doğru devam ettiğinizde

Pick jalg(uzun bacak)yokuşundan tırmandığınızda eski şehrin içine girmiş oluyorsunuz.

*eski şehir ile Toempo birbirine bitişik.Sadece toempo daha yüksekte.

2-YUKARI ŞEHİR=TOEMPO(zenginlerin oturduğu kısım)

Burası şehrin en yüksek tepesi.

1)Aleksander nevski Katedral:1849 yılında çar Aleyılından kalma kuzeyin en büyük ortodaks kilisesi.11 çanlı kulesi var.soğon kubbelerinin alt taraflarında ki hilaller Osmanlı yenmeleri şerefine yapılmış.Petersburg’da ki Petergof sarayında da bu başarının benzer şimgeleri  ve resimleri var.

Bu kilise Rusya’ya bağlı.xander tarafından yaptırılmış.

*Hemen yanında 300 yıllık eski postahane binası var.içinide gezebiliyorsunuz.

Karşısında

1)Kale:dünya kültür mirası listesinde.Unesconun 1380 yılında  kireçtaşından yapılmış.Şimdi ön yüzü   ucuk pembe ve beyaz renkte olan parlemento binası olarak görev yapıyor.

Kalenin altında

A)  Pıkk herman=Tall(Sırık) Herman’s  Tower:Burasıda 1380 yılından kalma.

3)Toomkirik=Dome church:=Cathedral of saınt Mary the Virgin:Bu 1219’dan kalma luther kilisesinin içini gezmek isterseniz 1.5 E ama zaten girişten görebiliyorsunuz.İçi armalarla süslenmiş.

Kulesi 9-16:30 arası açık.Giriş 5 E.

4)Roman Evi(Estonya Sanat Müzesi):18.yy’dan kalma

5)Vaateplatvormid=Viewing Plartforms(Manzara balkonları):iki tane var.İkisinden de şehir manzarası çok güzel.

ŞEHİR DIŞI

1)Kadriorg Sarayı:Giriş 5 E.Bahçesi ücretsiz ve çok güzel.Müzesi 10-17 arası açık.pazartesi kapalı.

Viru kapısınında önünden geçen 1 veya 3 nolu tramvay ile 15 dakikada gidiliyor.

Çar büyük Petro’nun ilk sarayı olan bu sarayı  1718’de 2.eşi olan Çarice olan eşi 1.Katherina için yaptırmış.Şu anda başkanın rezidansı olarak ta görev yapıyor.Küçük ama sevimli bir saray

Saraydan sonra deniz kenarına inerek heykel ve çevresini görebilirsiniz.

*isterseniz buradan deniz kenarı boyu ilerleiyerek çok güzel plajlara ulaşabiliyorsunuz.

Yine tepesinden şehir manzarasını izleyebileceğiniz TV kuleside  ve botanik bahçesi bu civarda.

2)Rocca –al –mare(Açık hava müzesi):Giriş 8 E.10-17 arası açık.otobüsle yarım saat.80 hektar lık ormanlık alan içinde 200 yıl önce yaşamış insanların tarihi 20 den fazla  evleri var.

Bu ülke,Baltık Denizi’nin en büyük adaları olan saaremaa ve Hiiumaa adalarına sahip.

HAAPSALU:Çamur banyoları ve rehabilatosyon merkezleri ile ünlü şehir.

PARNU:Geniş kumsalları ve parkları ile dinlenme merkezi