4 Nisan 2012 Çarşamba

4 - İSKOÇYA / AVRUPA


İSKOÇYA: Kafanızı dinleyebileceğiniz ender ülkelerden biri
* Yemyeşil çayırlar, koyunlar, inekler, sevimli evler,doğal çiçekler,adım başı kaleler,göller,nehirler,….harika ülke.Doyamadım bu ülkeye.


Aslında İskoçlar da kibar insanlar ama sarhoş olunca işler değişiyor.Ama İngilizlere göre çok daha konuşkan , yardımsever ve cana yakınlar, daha mütevazı.  giyim kuşamlar da değişti.Sıradan giyinmişlerdi.Londralılar gibi şık ve kasıntı değillerdi.





İskoçya Arması: 1603 ‘te 6.james , aile yolu ile 1.james  olarak İngiltere kralı olur.Tahtları birleştirir.Birleşik kral armasında İngiltere’yi temsilen Aslan , , Belfast ve Cardiff’ie ait kırmızı güller ve İskoçya’yı  temsilen tek boynuzlu  temizliği ifade eden  hayvan ve diken(İskoçya’yı ele geçirmek isteyen düşman , yalınayak dikene basınca  köyü uyandırdığından , köy halkı kurtulmuş)



*zamanında İskoçya da 40 tane klan varmış.Hala bazı şatolarda bu klanların devamı aileler yaşıyor.

* Sarj aleti için üç girişli adaptör gerekli.

* özellikle burada turist infolar, oteller, restoranlar ve bazı oteller bavulumu kabul ettiler.şaşırdım.

* İskoçya da Türk restoranların yanında bir çok Türk berberi de var.

*İskoç yününden hediyelik eşyalar, özellikle pelerin alabilirsiniz.

İKLİM:ben Ağustos’ta orada olmamam  yağmura yakalandığım günler oldu.şansıma yürüyüş yaptığım günler güneşliydi.

Hava 5 dakika da ani değişikliklere uğruyabiliyor.Güneşli iken aniden bastıran yağmurun peşine tekrar kızdırıcı bir güneş (Rüzgarlı olduğundan böyleymiş)çıkabiliyor.

YAŞAM: İnsanlar  ve evleri daha mütevazı.Çok çalışıyorlar.Hep meşgullar.

Telefonlarını açmıyorlar.Çünkü ya işte oluyorlar.ya da araba kullanıyorlar.Bu durumda telefon açmanın cezası büyükmüş.Bu kadar çalışmanın sonu ve stresi  ve yağışlı havadan olacak çok içiyorlar.her taraf pub, bar, klüp.sanırım çok içmekten  bazı erkeklerin suratları kırmızı.içtiklerinde sapıtıyorlar.ben de çok caddelerde yerlerde  sürünen sarhoş gördüm.

Türk restoranın tezgahı çok yüksekti.Sorduğmda “Sarhoşlar sorun çıkarıyor.Onlarla uğrşamayız. O nedenle böyle yüksek yaptırdık”dediler.Yine başka bir restoran sahibi “Sarhoş olunca bu kibar adamlar içindekilerini kusuyorlar.Bize deküfür ediyorlar.Ama mecburen duymamazlığa geliyoruz”demişti.



ULAŞIM:Çok pahallı ama kampanyaları ve pass biletleri var.


* Otobüs istasyonundan “Time Table” alınama bunların üzerindeki şok dedikleri ucuz fiyatlara inanmayınız.Bunlar ya hemen dolmuş oluyor veya İnternet te göründüğü gibi kayboluyorlar.Tıklayamıyorsunuz.

* Belediye otobüsleri ve şehirlerarası otoüsler tam saatinde gelip  kalkıyorlar.İnsanlar hemen sıraya giriyorlar.

* Belediye otobüs durakları bizdekinin tersine, kapalı camlı taraf yol tarafında.Güvenlik açısından çok iyi.Sanırım yağmurdan da korunmak için.

* 60 yaşın üstündekiler tüm İskoçya içinde ücretsiz otobüsle gezebiliyorlar.

*Şehir içinde bld.otobüsüne tek biniş →1.40£.

Şehir içinde bir günlük bilet→ 3.50£.İstediğin kadar binebiliyorsunuz.Sizin için bu yeterli.Şehir içi için zaten gerekmez.

Şehir merkezinden çemberi genişletirseniz (terminalden broşür alınız.)ne kadar uzağa gideceksen gideceğin yerleri içine alan günlük biletler4.70£’dan 15.60£’a kadar değişiyor.


*Yine 1 günlük , 7 günlük, 28 günlük…1 yıllık biletler var.Her çembere ait (Yani her çeşit biletin) 1 günlüğü, 7 günlüğü, 1 aylığı, 1 yıllığı var.

* Biletinizi tam bozuk paranız olması kaydı ile otobüsün içinden veye ofisten alabilirsiniz.Ama Explorer Pass bileti sadece ofisten alınabiliyor.

* ÖNEMLİ:HİGHLANDER BÖLGESİNE GEÇİŞ:Yine Edinburh’un dışına şehirler arası yolculuk yapacaksanız 3 günlük 39£, 5 günlük 59£, 8 günlük79£ olan pass bilet  de var.Bu bileti istediğiniz yerden alabilirsiniz.

3 günlük bleti 5 gün içinde, 5 günlük bileti 10 gün içinde, 8 günlük bileti 16 gün içinde kullanabiliyorsunuz.Bu biletler gerçekten çok ekonomik.Çünkü tek tek almak isterseniz çok pahallı.

Citylink, megabas vb.otobüsler leri var.

Örneğin ben 3 günlük pass  biletini Perth kasabasından  alarak Highlander bölgesini gezdim.5 gün içinde istediğim3 gün içinde istediğim kadar  kadar yolculuk yapıp , diğer 2 günde de istediğiniz yerde kalıp dinlenebilirsiniz.Bu nedenle

Önce biletinizi, zaman çizelgesinden veya internetten bakarak planınızı hava koşullarını öğrenerek  çok iyi yapmalısınız.Sizin planınıza göre görevli planınıza göre doldurduğunuz karttan sonra alınan numarayla tüm sizin istediğiniz biletleri  tarih ve nereden nereye olduğunu belirterek kesip size variyor.Siz de tarihlere göre güzergahlarda kullanacaksınız.

Biletinizi en az 5 saat önce(1 gün önce) almalısınız.Ama ne kadar erken alırsanız o kadar iyi.Çünkü özellikle ilk gideceğiniz araba dolu olabiliyor.Mecburen bir sonra kine almak zorundasınız.

Başka böyle  pass bileti alabileceğiniz kampanyalar da var.

Yalnız otobüs saatlerine göre Fort William→Sky-Potree’ye giderseniz  ancak  Portree ‘de 2 saat, İnverness→Sky-Potree’ye giderseniz ancak3 saat  kalabiliyorsunuz.O nedenle en az 1 gece Potree’de kalmak zorundasınız.eğer iki gece kalacaksanız bir geceyi de Broodford’da olabilir.Araları yarım saat.Diğer 3.geceyi de  Fortwilliam’da kalınızı.

*Aslında Edinburh’u gezdikten sonra çok iyi plan yapıp tüm iskoçyayı 5 veya 8 günlük biletle gezebilirsiniz.Eğer ben kendim her yere bilet alarak otobüsle gitseydim  enaz pass  bilet parasının üç katı fazlasını ödeyecektim.SadeceSky→Glasgow 39£.

EDİNBURGH

En az şehrin içi için iki gün çevresi için iki gün gerekli.Şehre varır varmaz çantayı yine bir Türk lokantasına bırakıp kendimi sokaklara attım. Müzik festival zamanı olduğu için her yer cıvıl cıvıldı.Tüm caddelerde gösteriler, eğlenceler, vardı.Bir anda vuruldum bu şehre.Bir eğlenceyi kaçırırım diye hiçbir yere  uzaklaşmak istemedim  ama ilk günü hiç olsun kaleyi gezeyim dedim.

*Edinburg’tan heryere 40£’dan başlayan turlar var ama çok rahat siz istediğiniz yere gidebilirsiniz.

Şehri gezmek çok kolay.her yer yürüme mesafesinde.Şehrin birbirinr parelel Royal mile ve princes adlı iki ana caddesi var.

Merkez iki cadde de sayılabilir.Veya iki caddeyi bağlayan “North Bridge” diyebiliriz.Turist info da hemen köprünün bitiminde Balmora otelinin biraz ilerisinde.

1.GÜN

1.ROYAL MİLE CADDESİ(Kraliyet yolu) ve OLD TOWN: Kaleden Hollyrood Sarayına kadar inen 2 km lik taşlık yol.Bu cadde,5 farklı isimli caddeden oluşuyor.Festival zamanı burası çok hareketliydi.Adım başı farklı gösteri vardı.Doyamadım bu caddeyi gezmeye.Sırasıyla

1) Edinburgh Castle : 9.30- 17arası açık.16£.Valkonik kayaların tepesine  yapılmış.Kale oldukça büyük .gezilecek yerleri numaralandırılmış.Gezmesi uzun ama kolay.En önemli görülmesi gereken yerler

A) Mons Meg: 15.yy’dan kalma devesa 6.6 tonluk top.

B) Azize margeret şapeli: 1.David’in annesi için yaptırdığı İskoçya’nın en eski kiliselerinden .içi çok sade.

C) state Apartment’s(Devlet Daireleri)

D) Great Hall(Büyük Salon): 1503 yılında çivi vb.kullanılmadan  yapılan harika ahşap tavanlı İskoç Parlemento’sunun  salonuydu.

E) Hazine Odası: Fotoğraf çekmek yok.

a) Taç: İlk kez 1306’da 1.Robert’in taç giyme töreninde kullanılan bu taç,inci ve altın ile süslenmiş.En son da 1651’de 2.Charles tarafından kullanılmış.

b) Kılıç ve Kral Asası: Papa 4.Alexander ve 2.Julies tarafından 4.james’e verilmiştir.

c) Kader taşı: Kralların geleneksel olarak üzerinde taç giydikleri taş.1296’da İskoçya’yı alan İngiltere Kralı 1.Edward tarafından yerinden alınmış ama 1996’da Westminster manastırından  iskoçya’ya geri getirilmiştir.

NOT: Festivalde  bu kalenin meydanında  her gece dünyaca ünlü Military tattoo(Askeri Bando) gösterileri oluyor.Giriş 20£.

Çok görkemliydi.Diğer ülkelerin bandoları da vardı.İsviçrelilerin gösterilerine hayran kaldım.bütün ülkelerin bandoları çok kalabalık olmalarına rağmen çok iyi organize olmuşlardı.Aynı müzikle  çaldıkları da oldu.Tüm tribünler tıklım tıklımdı.

FİRAR Ben ilk girişte polis kontrolunu atlatarak içeri girdim.Boş bulduğum iki kişilik yere oturdum.Ve yanımdakilerine “arkadaşımı kaybettiğimi, biletiminde kendisinde kaldığını” söyledim.Baktım arkamdaki bayan kalkıp aşağı doğru iniyor.beni şikayete gittiğini hemen anladım.Görevli bana doığru gelirken etrafa arkadaşımı arıyormuş gibi yaptım.yanıma geldiğinde de durumu anlattığımda beni en önde daha güzel yere yerleştirdi.İspiyoncu kadın da yaptığıyla kaldı.

2) Scotch WhiskyExperience:   İçeri sızdığımdanücretinin kaç olduğunu bilmiyorum.Turla wiskinin öyküsü anlatılıyor.Wiski çeşitleri tanıtılıyor.En sonunda da wiski ikram edilip wiski bardağıniz size hediye ediliyor.

3) Camera Obscura: 9.30-21arası açık.10.95£.İçeride farklı gösteren aynalar gibi çok eğlenceli oyunlar var.En üstte de teleskopla şehrin manzarasını  görebiliyorsunuz.Yine en üstte her 15 dakikada bir karanlık odada rehber, kamera yardımıyla yuvarlak perdeye yansıtılan şehir hakkında bilgi veriyor.Çok değmez.

4) Gladstone’s land: 6£.17.yy dan kalma tüccar evi orijinal haliyle döşenmiş.

5) St Giles cathedral: Aslında tarihi çok eskiye dayanan bu katedral en son 1120’de yapılmış.İskoç taçından esinlenerek yapılan ünlü külah şeklinde ki kulesi çok ünlü.

İç kısmı Norman tarzında ve gerçekten çok güze.Hele 18832den kalma vitraylarıharikanın ötesi.

A)  Thistle şapeli: Fotoğraf makinanızı saklayıp giriniz.Toksa 2£ ödemelisiniz.

B)   1911’de meşeden oyularak yapılmış bu Şapel de çok nefis.İskoçya’nın en eski şövalye tarikatı”Thistle”ye ait 16 tane şövelya koltukları ve kraliçe Locası muhteşem.Gördüğüm en güzel katedrallerden biri oldu.

6)  Old Town: Kiliseden sağ tarafa 4.George Köprüsünden içe doğru giderseniz eski şehrin iç kısımlarına ulaşıyorsunuz.

A) Greyfriars Bobby:  Teriyer cinsi köpeğin heykeli .14 yıl sahibinin mezarı başında beklediğinden , 1872’de öldüğünde halk, “şehrin fahri hemşehrisi “olarak birde buraya heykelini dikmişler.

B) NationalMuseum of  scotland( İskoçya Ulusal Müzesi)

C) Royal Museum of Scotland(İskoçya Kraliyet Müzesi): Bu müzelere dışarıda festival gösterileri varken girmedim.Zaten müzeden çıktıktan  2 saat sonra ne gördüğümü unutuyorum.

Burada eski binaları, çevreyi gezdikten sonra tekrar”Royal Mile” geri dönüp cadde üzerindeki yerleri gezmeye devam ediniz.

7)   Museum of Childhood(Oyuncak Müzesi): 10-17 ve Pazar günü 14-17 arası acık.Ücretsiz.Ayrıca içinde sıradan insanların öyküsünün anlatıldığı “people’s Story(Halkın Öyküsü) adlı bir müze varmış.Bu müzeyi daha önce kaçırdım.Gittiğimde de kapanmak üzere olduğu için gezemedim.Tam karşı çaprazında

1)   John Knox’s House: 10-18  ve Pazar 12-18arası açık.4.25£.Şehrin en eski evi olan bu binanın dışı da içi de çok güzel.Ayrıca bu eski evde İskoç Reformu’nun lideri john knox(1513-1572)’un yaşamı anlatan sergi var.Özellikle evin tahta aksanları ve üst katta kibaskı desenli ahşap tavan harika.

2)   Scottish Parliament(İskoçya Parlementosu): İspanyol mimar Enric Miralles ‘in tasarladığı bu modern bina2004’de açılmış.Aslında içi ücretsiz gezilebiliyor ama ben gittiğimde kapalıydı.Biraz aşağısında

3)   Palace of Holyroodhouse: 9.30-18(En son giriş 17), 10ç75£.Yanında ki “The Queen’s gallery” ise 6£.İkisine birlikte bilet alırsanız 15£. 1543’te 9 aylık bebekken İskoçya Kraliçesi olan Mary’nin de yaşadığı saray,

 hemen yanında ki harabelerini göreceğiniz çok güzel manastırın yanına misafirhane olarak yapılmış.17.yy’da yeniden inşa edilerek zaman zaman genişletilmiş.

Eskiden iskoçya’ya gelen kraliyet üyelerive misafirleri bu sarayda ağırlanırmış.Özellikle sarayın dışı daha da güzel.

İskoç krallarının porteleri, Darnly ve İskoçya kraliçesi Marny’nin daireleri, diğer saray odaları geziliyor.

4)        Arthor’s Seta : Sarayın hemen yanındaki Holyrood Parkından geçerek bu tepeye çıkılıyor.Çok özel bir tepe.tepenin tepesinde kayalıktan bir tepe daha yükseliyor.Bir çok İskoçya iskoçyanın tanıtım reklamında bu tepeye doğru yürüyen insanların resmi var.Tepe güzel hava da yanar döner görünüyor.tepeye çıkıp etrafında yürüyüp geri dönmek 2-3 saatmiş.O gün  midem kötü olduğundan cesaret edemedim ama aklımda da bu tepeye tırmanmak kaldı.Aşağıdan çok güzel görünüyordu.

NOT:saraydan sağa doğru  giderek “Calton Hill” i geçip sonra Princes Street’e geçebilirsiniz.Ama bu caddeyi bir başka günde de gezebilirsiniz.Planınızı keyfinize göre yapınız.

2.GÜN

2.  II.PRİNCES STREET VE NEW TOWN

1)Caddenin merkezinden Balmaral hotel’ninden sola doğru çıkarsanız

A) Tarihi Balmoral hotel: harika bir bina.İçini gezebiliyorsunuz.

A)              Scott Monument: 1844 tarihinde yapılmış çok görkemli anıtın ortasında sir Walter’in köpeği ve heykeli var.

B)              National Galery Of Scotland: 10-18 ve Salı günü 19’a kadar açık.Ücretsiz.Çok zengin bir galeri.Zamanınız yoksa en ünlü eserler

4.oda: Valazguez→Yumurta pişiren yaşlı kadın

9.oda: Van Dyck→Lomelini ve ailesi;Rubens→Hered’in Şöleni

10.-11.oda: Turner→üst kat A3 nolu oda

13.oda: Rambrand→4 tane harika porte

Bunun dışında görmeniz gereken önemli resimler, girerken alacağınız broşürde hangi resim hangi odada olduğu gösteriliyor.

C)               West princes Street Gardens: Royal Mile ilePrinces Street’in arasında  ki vadide kurulmuş çok güzel bir park.Zaten bu iki caddenin arasında vadi olduğundan köprülerle ulaşım sağlanıyor.

a)    Çiçek saati: Parkın hemen girişinde 25.000 küçük çiçek kullanarak yapılan bu saat çok zarif.Daha çok yeşil çiçeksiz bitki kullanılmış.Gördüklerimin en güzeliydi.

D)              Charlotte Square: Ünlü mimarları “Robert Adam”1792’de tasarladığı neo-klasik mimarisiyle 11 tane blok evlerin oluşturduğu meydan.Zamanında çok görkemliymiş.

a)    George Evi: 10-18, giriş 6£.7 numarada ki bu ev George dönemine uygun şekilde onarılıp o dönemin eşyalarıyla donatılmış.Oldukça güzel.En ilgi çekici eşya, salonun girişinde ki eski ecza dolabı.

E)               Scottish national Gallery of  Modern Art : buradan kalkan servis ile “porte Galerisi”’ne de gidebilirsiniz.

2) Princes Caddesinden aşağı doğru (Balmaral Otelinden ) döndüğünüzde

A) Calton Hill: Aslında burası Holyrood sarayına da çok yakın.Burası da çok güzel bir tepe.şehir ve deniz manzarası çok güzel.

a)Nelson Monument: Savaş kahramanı Nelson’a adanmiş anıt.Giriş 3£.Tepesinden manzara setrediliyor.

b) National Monument

c) Gözlem evi

3.ŞEHRİN ÇEVRESİNDE GEZİLECEK YERLER

1.1 günlük (3.5£) pass bilet alarak belediye otobüsüyle gidiebileceğiniz yerler

Erkenden en uzak olan Cramond veya Rosslyn şapelinden başlayınız.Hepside birbirlerine yakın sayılır.şehre geri dönmeden birbirlerine geçiş yapabilirsiniz.

1)ROSSLYN ŞAPEL

 9.30-17.30 ve pazar günü 12-16.30 arası açık.Giriş 9£.

Otobüs istasyonuna yakın York palace’nin önünden kalkan 15 nolu otobüs Princes Street’ten de geçiyor.Giderken her 42 dakikada bir, dönüşte saatte bir otobüs var.Yaklaşık 45 dakika sürüyor.Gerçekten görülmeye çok değer farklı bu şapelde içeride fatoğraf çekmek yasak.

1446 yapımlı taş oyma ve kabartmalarla İncil hikayeleri 7 büyük günah ve 7 büyük erdem anlatılmış.En gösterişlisi;yaprak ve çiçek oymalı “Çırak Sütunu” .Hikayeye göre usta dışarıdayken çırağın yaptığı bu sütun o kadar güzel oluş ki usta kıskançlıktan çırağı öldürmüş.

Bu şapelin bir önemi de Dan Brown’un “Da Vinci Şifresi” adlı kitabında da yazdığı kutsal kase bu şapelde saklanmış.Ayrıca İsa’ya ait bilgi ve dökümanlar bu Şapel’ekadar izlenmiş.

1)               İNVERLEİH VE ROYAL BOTANİC GARDEN

“Honewer St” den8Princip caddesine dik gelen) 23 veya 27 nolu otobüs le 15 dakika da gidiliyor.

1670’lerde sağlık için kullanılan bitkilerin yetiştirildiği büyük ve güzel bahçe.Çok büyük Palm House ve yanında bir başka sera daha var.Zamanınız varsa dinlenmek için gidebilirsiniz.

2)               LEİTH VE OCEAN TERMİNAL

Çok sık Princip Caddesinden 11,22 olu otobüsle r ve Royal Mile’den 35 nolu otobüs le yarım saatte gidiliyor.Bu sahil liman kasabasıLeith, 1920’lerde Edinburgh’la da birleşmiş.

A)  Yacht Britannia(Kraliyet Yatı)

Otobüsle Ocean Terminalinde inip 2.katına çıktığınızda bu kraliyet yatına giriş yapabiliyorsunuz.Çok kalabalık ziyatretçi sayısı var.Giriş ücretli.

125metrelik bu yat 968 diplomatik gezi yapmış.2.Elizabeth’in ilk yılları 1953’de göreve başlamış.Daha sonra kraliyetin balayı yatı olarak kullanılmış.

İçi çok sade dinlendirici şekilde döşenmiş.Kraliyet ve yat görevlilerin resimleri, makine daireleri,yat yaşantısını görebiliyorsunuz.

Daha sonra da burada ki içinde nehir geçen Shore semtine uğrayabilirsiniz.

3)   Corstorphine ve Edinburgh zoo(Hayvanat Bahçesi): 18’e kadar açık.15£.

Princip Caddesinden 12,26 nolu otobüsler çok sık geçiyor.Yol yarım saat sürüyor.Ben hayvanat bahçesi denince dayanamıyorum.Burada girmeyeceğim dedim ama  penguenler öğleden sonra geçit töreni yaptıkları için gittim.Şansıma bu arada yapmıyorlarmış.Siz gittiğinizde belki başlamış olabilir.Bu hayvanat bahçesi 1913’de hayvanlar için at, vb. doğal atmosfer hazırlandığı için zamanında çok popülermiş ama şimd sıradan.

Kral Penguenleri,Çin Pandalarını(Girer girmez rezervasyon yaptırınız.Çok kuyruk oluyor) ve köprünün üstüne çıkarak Afrika otlaklarında ki hayvanları izlemek güzel.

4)   CRAMONO

Hoower caddesinden 41 nolu otobüsle 1 saatte gidiliyor.

18.yy dan kalma badanalı evler ile bu sahil kasaba çok güzelmiş ama ben gidecekken çok yağmur yağdığından vazgeçtim.

6)PORTOBELO: DENİZ KIYISINDA

7) Dean Village: princes Caddesinde 1 km uzakta.Aslında merkeze çok yakın sayılır.Güzel taşlık evleri olan köy modern art gelerisiyle ünlü.

2.çemberi biraz daha genişleterek (Diğer faklı pass bilet ile)gezebileceğiniz yerler

1) SOUTH QUEENSFERRY VE FORTH BRİDGES

13 km sonra  nehrin boğazda ki bu kasabaya giderseniz 1891’da yapılan 1.447 metrelik köprüyü görürsünüz.Köprü nehrin iki yakasına kurulmuş bu kasabayı birleştiriyor.Bu kırmızı renkli ve uzun süre dünyanın en uzun  köprüsü olarak adlandırılmış.

Hemen ilerisinde 1964 yılında yapılan 1.006 metre uzunluğunda  Forth Road Bridge  var.

Aslında ben bu köprüleri görmek istiyordum.Bie bilmişin teki “gerek yok.Zaten Starling’e giderken üzerinden geçeceksin”dedi ama sadece uzaktan görebiliyorsunuz.

2)HOPETOUN HOUSE VE LİNLİTGOW PALACE

19 km uzaklıkta ki Hepetoun,  Linlithgow Kontu’nun konutu ve18.yy kalma ev.Yakınındaki

Linlithgow Palace’nin kalıntıları ve Michael Kilisesi var.

Edinburgh→Stirling (otobüs tek yön, 8.30£,gidiş-geliş 14£.Ama kampanya ile gidiş-dönüş 9.30’dan sonra  4£.İngilizleri de anlamak zor.Tabii ki ben bu ucuz bileti aldım.geri gelmedim.

STİRLİNG

1)   Stirling Castle: Giriş 15£.500 yıllık bu kalede ki sarayı V.James ,Rönesans tarzında yaptırmış.Bu kale çok kanlı savaşlara tanıklık etmiş.Kaleden bu savaş alanları görülüyor.Bu güzel kalenin çok ziyaretçisi var.

İskoçya kraliçesi Mary,burada ki şapelde taç giymiş.

Özellikle yuvarlak çerçeveli kabartmalı kraliyet porteleri ünlü.Ayrıca savaşlardan kalma el aletleri, yemek takımları, giysiler vb var.

ANI:kaleyi gezerken Alaçamlı bir aile ile karşılaştım.kızı bir ;İskoçla evlenmiş ama Türkiye da yaşıyorlarmışBurada da evleri varmış.tatile geliyorlarmış

-Birerleri tanıyor musunuz?

-Evet.Yücel Birer Var dı.

-evet.onun eski eşiyim

-Anaaam.O Aynur’u çok sevmişti.demekk ki onunla  evlenemeyince seni aldı

Ne dersin.Bu kadar uzaklıkta bile tam bir Alaçamlıyla karşılaştımdedikoducu.

Benim içim hiç önemli değil ama 30 yıl kimse bana söylememiş , nasip buradaymış.Yine

-Kızınız nasıl evlendi?Farklı bir kültür.

-on müslüman’a değişmem

-Ben diniden bahsetmedim ki

2)   Wallace Monument: şehirden otobüs veya yürüyerek (Yarım saat sürüyor.Yol manzarası çok güzel)gidiliyor.tekrar yürüyerek tepeye tırmanıyorsunuz.Veya yine ayrı bir otobüsle de çıkabiliyorsunuz.

NOT: William Wallace, kısa bir barış döneminden sonra İngiltere’nin kaypaklığından dolayı 1297’de kendisinin kaçmasına neden olan kızın(Sevgilisinin)şerif tarafından öldürülmesinden sonra İngilizlere savaş açtı.şerifi öldürdü.Halktan ordu kurarak İngilizleri püskürttü.Ama sonunda yakalanarak asıldı.Sürüklendi.cesedi dört parçaya ayrılarak  farklı yerlere gömüldü.Bu olayların hepsi burada anlatılıyor.

Giriş ücreti 8.25£

.İngilizleri Sterling köprüsünde yenen “William Wallace” anısına ilişkin belgeler, kılıcı,objeler var.

Ayrıca yine 1314 yılında 1.Robert’in İngilizlere karşı bağımsızlık savaşını anlatan görsel gösteri var.Burada ki konuşan heykeli gerçek sandım.

Enüst katta ki İngilizlere karşı bağımsızlık savaşında ki diğer kahramanların heykelleri var.

3)   Holy Rude Kilisesi ve Arayll’s ludging(Kale)

4)   Dunblane katedrali(700 yıllık) ve Doune Castle


Stirling→Perth(tren, yarım saat, tek yön 7.70£;otobüs, 1 saat , tek yön, 8.40 £)trenle gittim.Manzara muhteşemdi.Çayırlarda otlayan koyunlar, mor çiçekler, beyaz bulutlar, bu kadar da olmaz diyorsunuz.

PERTH

Burası da şirin, güzel kasaba .2 gün kalıp dinlendim.işlerimi hal ettim.

1)   Scune Palace: 9.30-17arası açık,15£.şehir merkezine 3 km uzaklıkta.Belediye otobüsü veya yarım saat yürüme ile gidiliyor.

Kırmızı kum taşından yemyeşil çayırlık alana yapılmış gerçekten çok zengin ve görkemli saray

*Kutsal tas(Kadeh) 9.-13.yy arası yıllarca bu sarayda saklanmış.1.Edward bu tası 1296’da alıp İngiltere’ye götürmüş.199’da tekrar Edinburgh’a dönmüş.Ama İskoçlar Edward’ı kandırmak için kabartmalı ve süslü tasın sahtesini vermişler.Aslı hala İskoçya’da biryerlerde deniliyor.

A)  İnanılmaz güzel, dünyanın farklı yerlerinden porselen takımları var.Bakmaya doyulmuyor.

B)   Long Galeri:  “Vernis Martin Kolleksiyonu” çok ünlü.18.yy’da martin kardeşler bu kahverengi  ağırlıklı üzerine resimler yapılmış porselene benzeyen bu objelerin nasıl yapıldığını açıklamadan ölmüşler.

C)   Long galeri’den hemen sonra ki en son odada Prenses Mary zamanından kalma el işlerini atlamayınız.Çok zarifler.

D)  Pinetum: Saraydan çıkınca karşısında serviler, köknarlar, vb olduğu çok geniş ve harika yeşil bir alan var.Çok yağmur yağmasına rağmen gezdim burayı.

2)   Famous Grouse(Viski Evi):

Perth→Criff(18km, bld.otobüsü, tek yön 2.60£, çift yön 4.70£,yarım saat sürüyor)Yol ayrımında iniyorsunuz.tekrar bld.otobüsüne binebilir , 10 dakika yürüyebilir veya otostop yapabilirsiniz.

Ücretli turla grup grup alarak viskinin yapım aşamalarını anlatıyorlar.içeride fotoğraf çekilemiyor.İçki de ikram ediyorler.

En sonuda iskoçyayı anlatan film de çok güzeldi.

3)   St.John Kilisesi: Şehrin içinde 1126’da kurulmuş eski bir kilise.Bu kilise de 1559’da Knox vaaz vermiş.

4)   Dunkeld : perth’e yarım saat uzaklıkta.17.yy’dan kalma küçük evleri ile çok güzelmiş.2.evsahibim bir benzeri olanköyüne beni götürdüğünden gitmedim buraya.


HİGHLANDER  BÖLGESİ

*Bu bölgede özellikle Atlantik okyanusu, İskoçya anakarasının arasında geçiyor.Bu nedenle birçok şehir  bu Atlantiğin kıyısında ama sanki okyanus değilde göl gibi.Hertaraf yemyeşil.Doğal ortam.

Skye ile Fort William arası bu göllerden dolu var.her taraf sarı-mor çiçeklerle bezenmiş.Sadece bu yol manzarasını görmek için bile gidilir.

Ben en çok ta dağlarda ki ışığa(Tabii güneş olduğunda) hayran kaldım.yanar döner manzara.

Aslında bu bölgeyi gezerken yağmur yağacak diye çok korktum ama şansıma hava çok güzeldi.


Bu bölgeyi gezmenin en ekenomik  yolu daha önce ulaşım kısmında anlattığım gibi 3,5,8 günlük pass bileti almak.En iyisi 3 günlük pass bileti alırsanız, 2 gece Fort William(Böylece nevis dağına da tırmanabilirsiniz),1 gece de sky-Portree’de kalmak .Veya 2 gece potree(1 Gecesini Broadford’da olabilir),diğer 1 gece Fort William’da kalmak.

Ben 3 günlük pass  biletini Perth kasabasından  alarak Highlander bölgesini gezdim.Sırasıyla

1.Gün: Perth →İnverness(2.5 saat)→Drumnadrochit(yarım saat)→Fort William(1.25 saat)Burada kalınıyor.

2.gün: Fort William↔Portree(3 saat )Burada kalınıyor.

3.gün: Fort William→Oban(1.5 saat )→Glasgow(3 saat)

*Ben bazen biletimdeki saatlerin dışında da otobüse bindim.Şöför fazla dikkat etmedi.

*Glosgow’a gidecekseniz  20 km kala “Lock lemond” gölünde inebilirsiniz.İlk pass bilet alırken buraya kadar ve daha sonra Glasgow’a kadar alabilirsiniz.Ben kaçırmışım.

İNVERNES(Yarım veya 1 gün yeterli)

Pass biletimi alırken ilk otobüs dolu olduğundan sonraki otobüsle geldiğimden ancak 2.5 saat ayırabildim.Nehir kenarında çok güzel bir şehir.Nehir üzerinde çok güzel köprüler,kıyısında şirin evler, insanlar çimlere uzanmış keyf yapıyorlardı.

A)  Kale: şehir içinde hafif yükseltinin üzerinde  manzara seyretmek için güzel.Kaleye çıkarken turist info var.hemen ilerisin de de Güzel ve ücretsiz müzede ;klanlar hakkında ve objeler var.

Ness Gölü;İnvernes’in ilerisinden başlıyor.Gölün başlangıcına en yakın ve hareketli yerleşim

DRUMNADROCHİT  AND  LOCH NES(Ness gölü)

Bu göl uydurma bir canavarıyla ünlü.bununla ilgili birçok satılık turistik obje bulabilirsiniz.

Güzel, şirin küçük  ve heryeri yemyeşil olan bir yerleşim. Göl  , merkezden biraz uzakta. otobüsle veya yürüyerek gidebilirsiniz.

*Drumnadrochit’te B-B’de iki kişilik  ve tuvaleti içinde olan odanın fiyatı 60£,tuvalet dışarıda olursa 45£.

1)   Müze: 9-18 arası açık.6£.şehrin girişinde ki bı müzede sergi salonu var.

2)   Turist infodan harita alarak ormanın içinden farklı parkurlardan yürüyerek tepeye çıkabiliyorsunuz.Göl manzarası harikaymış.ben epeyi gittim ama yalnız olduğumdan yolu karıştırabilirim diye geri dönmek zorunda kaldım.

3)   Göl Turu: Turist infodan her saat başı olan göl turu için 10-17 arası için 15£’a bilet alıyorsunuz. Önce otobüsle göl kenarına götürüyorlar.Göl turu 1 saat sürüyor.Bu göl bana çok güzel gelmedi.

Ben önce otostopla göl kenarına gidip kaleyi gezdikten sonra botla geri dönerek boot turu da yapmış oldum.

FİRARBurada kaleyi gezerken göl kenarında boot bekleyenlere katılarak bota sızdım.Ama boot beni 7 km geriye bıraktı.Çok zor otostop yaparak bavulumu bıraktığım ilk yere gelebildim.

A)  Urguhart Castle: 9.30-18 arası açık.7.40£.Drumnadrochit’ten 3 km yürüyerek veya otobüsle giderken belli bir yerden sonra göl görülüyor ve göl kenarına inebiliyorsunuz.13.yy’dan kalma kalenin harabeleri göle karşı çok etkileyici manzarası var.İngilizlere karşı bağımsızlık savaşında 1.Edward ve 1.robert tarafından ele geçirilmiş.

FORT WİLLİAM

Dağa tırmanmank ve şehir için tam  bir gün yeterli.

Atlantik okyanusunun kenarında küçük , sevimli bir körfez kasabası.Her traf klup,bar dolu.Akşam üstü barlar tıkış tıkış doluydu.Sarhoş gençler sokaklarda sallanıyorlardı.Çok içiyorlar.

ANI:Burada Elbistanlırestoran sahibi Mustafa Beye rastladım.Bana istemem desemde çok lezzetli balık hazırlattı.Çok sıcak davrandı.Zaten memleketimi çok özlemişim.Bu gözü, gönlü tok vatandaşım bana çok iyi geldi.

Burada yürüyerek veya bisikletle deniz kenarında gezebilirsiniz ama fazla bir albenisi yok.

A)  Ben Nevis Dağı: 1344 metre yükseklikte  Britanya   adasının en yüksek dağına şehir merkezinden 40 dakika yürüyüşle  ziyaretçi merkezine ulaşılıyor.Veya bisikletle gidebilirsiniz.Dağın bu başlangıcı olan ziyaretçi merkezinden tepeye 4-5 saatte  yürüyerek ulaşılabiliyor.

Ben pass biletimi satın alırkan 1 gece daha Fort William’da kalabilirdim ama yanlış plan yaptığımdan  zamanım kalmadı.O nedenle sabah erkenden 3 saatte dağın  yarısına kadar tırmandım.Çevrenin manzarası çok güzeldi.Aynı bizim Karadeniz gibi bazı yerlere sis oturmuştu.Erken olmasına rağmen tırmanan çok kişi vardı. ama geri dönmek zorunda kaldım.Siz planınızı güzel yapınız.

SKYE ADASI

PORTREE


 en az 1-2 gün gerekli.Çok çok sevimli tablo gibi manzaraları olan biblo kasaba.Buraya Mallaig’ten feribotla da gidildiği gibi köprüden geçerek karayolu ile de gidiliyor.

*Fort william’dan gelirken şöför “Lochalsh Boğazında 10 dakika mola veriyor.Köprüyü ve arkasında ki Kulin Hills manzarası çok güzel.Yol üstünde de birçok kale de görüyorsunuz.

*Portree’de akşam çok çok ince sinekler çıkıyor.Dışarda kalmak mümkün değil.

KALMA:

* Portree İndependent Hostel→dorm 17£

*Bayfield Backpackers→dorm 17£

* Torvaig Caravan and Camping site(1 km)→Çadırını  kurmak için 6£ ödüyorsun ama zaten çadırın varsa heryerde kurabiliyorsun.Sorun yok.


1)   Liman: Çok güzel.Ünlü rengarenh evleri nin birçoğu şimdirestoran, alışverş dükkanları.Hemen üst tarafında

2)   The Lumptepesi: Denize karşı dinlenmek için çok güzel.Ben tanıştığım Brezilyalı Üniversite profosörü ile güzel sohbetler ettik.

3)   Yürüyüş Parkuru: Turist infodan haritasını alıp deniz kenarından  yürüyerek 3 km lik yolu 1 saatte dönerek aynı noktaya geliyorsunuz.Kolay ve zevkli bu parkurda bir taraf çiçeklerle bezenmiş tepeler, diğer tarafta muhteşem deniz …nefisti.

4)   The Old Man Storr(yaşlı adam kayası): Yürüyüş parkurunun yolundan sağa değilde dümdüz gittiğinizde.Pazar hariç her gün buraya otobüs var.Ben Pazar günü orada olduğumdan otostop yaparak bir Amarikalı ile gittim.Dağdan ininceye kadar beni de bekledi.Sağ olsun.Şehirden 5-6 km gittikten sonra zaten araba dağa tırmananların araları için otoparkını görüyorsunuz.oradan da tepeye 1 saatte tırmanıyorsunuz.Tepede diğer kayaların ortasında sivri bir kaya.Evet kayaların görüntüsü çok ilginç ama bu tepeden deniz ve çevre manzarası nefes kesici.

5)   Dumvegan Castle: Şehre 30 km göl kenarında.Otobüsle gidiliyor .Aslında bu yol üzerinde çok görülecek yerler var.Yol manzarası da çok güzel.Yolu devam ederek  ve dönerek yine merkeze ulaşabiliyorsunuz.

BROADFORD

Aslında Fortwilliam’dan gelirken ilk buradan geçiliyor.Planınızı yaparken 1 gece de burada kalabilirsiniz.

Portree 25 km ileride.İkisi arasında otobüs yarım saat, gidiş-dönüş 7£.Ben  gitmedim ama buradan kalan arkadaştan öğrendim.

A)  Cullin Hils: Çok güzel yürüyüş rotaları varmış

B)   Clon Donalt Centre

C)   Armadale Castle Gardens

*Eğer gelirken gezmediyseniz tekrar buradan Fort William’a geri  dönebilirsiniz(Veya eğer isterseniz otobüs Glasgow’a kadar devam ediyor.Planınızı yapınız.)

OBAN

Şehrin içi yarım günde gezilebilir.

*Fort william’dan oban’agelirkende yine sürekli göller geçerek nefis manzaralar eşliğinde geldik.

ÖNEMLİ:Oban’dan Glasgow’a gelirken Glasgow’dan 20 km önce  Balloch durağında inerek Lock Lemond(Lemond Gölü) nü ziyaret edebilirsiniz.En baştan planınızı yaparak pass biletinizi ona göre alınız.Otobüsten gördüğüm kadarıyla bu gölün çevresi daha yeşil ve hareketli.Gölün kenarında da yürüyüş yolları vardı.

Yine Atlantiğin kıyısında büyük bir limanı olan sırtını yemyeşil tepelere dayamış bir şehir.

1)   MccaigS Tover: şehir merkezinden 15 dakika  da tırmanıyorsunuz.Ücretsiz.Ve şehir manzarası çok güzel görünüyor.

2)   Distillery:Çok eski viski fabrikası.Turla 7£’ya  gezdiriyorlar.Şehir merkezinde.

3)   Liman: Çevresinde yürüyebilirsiniz.

*1 saatlik körfez turu 10£.bu turla arka taraflara da geçiliyor.

       4) Dunolli Kalesi: deniz kenarında limana zıt yönde 20 dakika yürüdüğünüzde varıyorsunuz.harebe olmasına rağmen hala etkileyici.Zaten sadece dıştan görebiliyorsunuz

*Giderken yol üstünde deniz kıyısında ücretsiz savaş müzesini görebilirsiniz.

     5)  Mull Adası: Bir günlük Mull adası ve çevresinde ki küçük adalara giden turun ücreti 38£.

Yine Mull adasına  giden fery de var.

6)   Kılchurrn castle: Oban’dan otobüsle yarım saat sürüyor.

GLASGOW

Şehir içi için en aziki gün gerekli.—Glasgow, Edinbugh’un 3katı nüfuslu(1ç5 milyon)büyük bir sanayi şehiriEdinburgh gibi sevimli değil ama gezilecek güzel yerler var.şehre damgasını vuran ünlü mimarları Mackintosh.

Şehrin her yerinde çok güzel Victoria tarzı evler var.Ayrıca sanatın her dalı ile ilgili istediğinizi bulabilirsiniz.

Şehir Merkezi;

1.George Square : Güzel ve geniş meydan.Turist info da burada.Victoria’nın atlı heykeli de meydan da.

1)               The City Chambers Glasgow City Council(kent Meclisi): sabah 10.30 ve öğleden sonra14.30’da ücretsiz biletle Turla gezdiriyorlar.1888’de Kraliçe Victoria  açmış.Çok görkemli bana.Binanın içinde özellikle meclis odası görülmeye çok değer.

2)               Buchanan Street: Güzel binaların ve şık alış-veriş  dükkanlarının olduğu büyük cadde.Caddeden içeri girdiğinizde

3)               The Light House: Glasgow’un ünlü mimarı Mackintosh’un tasarladığı binaların maketleri vs.ilgili sergi var.En üst katta da şehrin manzarasını seyredebiliyorsunuz.


2. Merkezden yürüyerek kuzeye çıktığınızda

1)   Tanement House: 13-17 arası, 6£.1911-1965’e kadar bu apartman dairesinde yaşayan Miss Agnes toward, hiçbirşeyini atmamış.Evi de olduğu gibi müze haline getirilmiş.ben bu yaşanmış evi çok sevdim.çok ilginç.İçerde fotoğraf çekilmiyor.

2)   The Glasgow School of Art(glasgow Sanat Okulu)10-17 arası, 45 dakika da bir tur var.

Yine ünlü mimarları Mackintosh’un tasarladığı ve mimar yaşarken yapılan bu sanat okul binasıoldukça ilginç.Ayrıca mimarın tasarladığı mobilyaları da görebiliyorsunuz.İçeride fotoğraf çekmek yok.

3)   The Willow tea Room: 10-17 arası, giriş ücretli, çay ücretli.Yine bu çay evinde Mackintosh’un tasarladığı ve halen çalışan çay evleri  serisinden .içi oldukça ferah.Ayrıca içerde mimarın tasarladığı çay evi sandalyelerden de görebiliyorsunuz.

3. Old Glasgow: Merkezden yürüyerek doğuya gittiğinizde

       1) Kathedral: 9.30-16 ve Pazar günü 13-16.30arası açık.1200 yıllarında yapılmış olan bu ortaçağ katedrali 2 katlı ve gerçekten çok güzel.Vitrayları muhteşem.Bodrum katta , kentin azizi Mungo’nun mezarı var.Üst katta da ünlü kişilerin mezarları varmış ama ziyarete kapalı.

       2) Mezarlık: katedralin hemen arkasında şöyle bir bakabilirsiniz.katedralin hemen karşısında

       3) St. Mungo Museum Of Religious Life And ArtLAziz Mungo Dinsel Yaşam ve Art Müzesi): 10-17 , Cuma ve Pazar 11-17 arası açık.ücretsiz olan ve bilgi ve objelerle tüm dinleri anlatan  bu müzeyi çok beğendim.Yakınında 

      4) Drovard’s Lordship: 10-17, Cuma ve Pazar 11-17 arası açık.Ücretsiz.15.yy’dan kalma taş bina aslında katedralin rahipleri için yapılmış .İçi de eski haliyle döşenmiş.Buradan yürüyerek

    5) People’s Palace(Halkın sarayı): 10-17 , Cuma ve Pazar 11-17 arası açık.ücretsiz.Glasgow’un geçmiş yaşamını anlatan objeler .”Bill Connolly’s Banana Boots” çok ilginç.Gezmesi çok keyifli.Müzenin olduğu bina da çok güzel.

4. Old Docs: Merkezden yürüyerek batıya doğru gittiğinizde

Burada ki eski docklar yenilenerek farklı bir yer oluşturulmuş.

1)   Scottish Exhibition and Conference Centre:

2)   Glasgow Science  Center(Bilim Merkezi): Giriş 10£.Çocukların hoşca vakit geçirebileceği , öğrenebileceği eğlenceli oyunların olduğu litanyum’dan yapılmış ilginç. bina.Gitmenize gerek yok.

3)   Glasgow Tower: 400 metre ve imax cinema var.Yürüyerek

4)   RiversideTransport Museum(Ulaşım Müzesi): 10-17 arası, Cuma ve Pazar 11-17.Ücretsiz.Çok keyifli müze.Glasgow da kullanılmış eski ulaşım araçları sergileniyor.Müzenin bir kısmı eski eski Glasgow caddesi olarak dizayn edilmiş.

5)   En önemlisi , Dünyanın en eski bisikleti görülmeye değer.her tarafı metaldan.Buradan yürüyerek

6)   Kelvingrove Art Gallery and Museum: Bu müzede de Mackintosh’a ait objeler, çay evivb. Var.Tek kelime ile harika.çok farklı eserlerin yanında, Fransız, Hollandalı ünlü ressamların resimleri, İskoç resimleri ve Glasgowlu Gençlerin resimleri var.Ama en harikasıSalvador Dali’nin  “Christ of st John  of the Cross”adlı resmi.Büyülendim.Gittim geldim.baktım.Bir insan nasıl yapar böyle güzel bir resmi.Değil resim yapmak en usta fotoğrafçı bile bu resmi zor çeker sanırım.Yürüyerek


5. Otobüsle gidebi,leceğiniz yerler

1) Pollok Country park

Onion  Street’ten 45 nolu otobüs ile  gidiliyor

A)                       Burrell Koleksiyonu: 10-17, Cuma ve Pazar 11-17.Ücretsiz.

.1983’de zengin iş adamı sir William Burcell’in topladığı eserlerin bulunduğu bu müzede çok güzel.Ağırlıklı Çin eserleri var.Bizden de yine İznik çinisigördüm.3 tane de Konya-Ladik halısının tabelası vardı ama binayı boyadıklarından kaldırmışlardı.heykeller, resimler, ortaçağ objeleri vb..Çok çeşitli objeler var.

Rodin’in dünyada 14 küçük, 7 tane orta, 1 büyük bulunan Rodin’in “Düşünen Adam”heykellerinden orta boydan bir tanesi de burada.

B)     Highland İneği: Parkın içinde , geniş otlaklarda bu inekleri görebiliyorsunuz.Ben Highland’da otobüsün içindeyken başımı döndürdüğümde de bu ineklerden biriyle göz göze geldik.Ama daha sonra çok görmek istediğim halde göremedim.kaküllü ve koca memeli bu ineklerin  kendisi da yavrusu da çok sevimliydi.

C)     House For  an Art Lover(Bir sanatsever için ev)

Mackintosh’un tasarımcılarından esinlenerek tasarım yarişmasında (1901) bir cafe.Yine Onion caddesinden 9 nolu otobüsle gidiliyor.

6.şehir dışı:

1) Loch lomond (Lomond Gölü)daha önce dediğim gibi oran’dan Glasgow’a gelirken bu gölde inebildiğiniz gibi glasgow’dan da otbüsle veya tren ile gidebilirsiniz.

glasgow→Queen St.tren istasyonu→balloch(her saat i 23 ve 53 dakika geçen(örneğin 8.23,8.53…Gibi) tren var.Gidiş-dönüş 5.8£.Benim gideceğim gün çok yağmur yağdı.öğleden sonra da zaman kalmadı.Ness gölünü gördüğümden gitmedim.Bu göl de de çok çeşitli boot turları var.Göl kenarını gezmek burada daha kolay.

Glasgow→Belfast(

a)    Otobüsle: otobüsle limana kadar gidip oradan  otobüsle ferye biniliyor.Toplam ücret30£.

b)   Trenle: Glasgow Central istasyonu→Ayr(tren, 1 saat)→Stranner(otobüs, 1 saat)→belfast(Fery, 2.15 saat, toplam ücret 27£, ilk tren 7.30’da kalkıyor, fery 13.45’de varıyor)

c)    Kendiniz de Stranner’e gidip oradan da gidebilirsiniz.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder